Παρασκευή 30 Μαρτίου 2012

Ο Ακάθιστος Ύμνος


Του Ιωάννου Φουντούλη

Στην επίσημη λειτουργική γλώσσα η ακολουθία αυτή ονομάζεται «Ακάθιστος Ύμνος» ή μονολεκτικά «Ακάθι-στος», από την ορθία στάση, που τηρούσαν οι πιστοί καθ’ όλη τη διάρκεια της ψαλμωδίας της. Έτσι και με τα λόγια και με τη στάση του σώματος εκφράζεται η τιμή, η ιδιαίτερη ευλάβεια, η ευχαριστία προς εκείνη, προς την οποία απευθύνουμε τους χαιρετισμούς μας.



Είναι δε η ακολουθία αυτή στη σημερινή λειτουργική μας πράξη εντεταγμένη στο λειτουργικό πλαίσιο της ακολουθίας του μικρού αποδείπνου, όπως ακριβώς τελέσθηκε απόψε. Έτσι γίνεται κάθε Παρασκευή στις τέσσερις πρώτες εβδομάδες των Νηστειών, ακόμα και την Παρασκευή της Ε' Εβδομάδος, που μετά την τμηματική στις τέσσερις πρώτες εβδομάδες ψαλμωδία του, ανακεφαλαιώνεται ολόκληρος ο ύμνος. Στα μοναστήρια, αλλά και στη σημερινή ενοριακή πράξη και παλαιότερα κατά τα διάφορα Τυπικά, έχουμε και αλλά λειτουργικά πλαίσια για την ψαλμωδία του ύμνου: την ακολουθία του όρθρου, του εσπερινού, της παννυχίδος ή μιας ιδιόρρυθμης Θεομητορικής Κωνσταντινουπολιτικής ακολουθίας, την «πρεσβεία». Σ’ όλες αυτές τις περιπτώσεις σ’ ένα ορισμένο σημείο της κοινής ακολουθίας γίνεται μια παρεμβολή. Ψάλλεται ο κανών της Θεοτόκου και ολόκληρο ή τμηματικά το κοντάκιο και οι οίκοι του Ακάθιστου.

Θα παρατρέξωμε το διαφιλονικούμενο, εξ’ άλλου, θέμα του χρόνου της συντάξεως και του ποιητού του Ακάθιστου. Πολλοί φέρονται ως ποιηταί του: ο Ρωμανός ο Μελωδός, ο Γεώργιος Πισίδης, οι πατριάρχαι της Κωνσταντινουπόλεως Σέργιος, Γερμανός ο Α΄, ο Ιερός Φώτιος, ο Γεώργιος Νικομήδειας (Σικελιώτης), ποιηταί που έζησαν από τον Ζ΄ μέχρι τον Θ΄ αιώνα. Η παράδοσις παρουσιάζει μεγάλη αστάθεια και οι νεώτεροι μελετηταί, στηριζόμενοι στις λίγες εσωτερικές ενδείξεις που υπάρχουν στο κείμενο, άλλοι προτιμούν τον ένα και άλλοι τον άλλο από τους φερομένους ως ποιητάς του. Ένα ιστορικό γεγονός, με το οποίο συνεδέθη από την παράδοσι η ψαλμωδία του Ακάθιστου, θα μπορούσε να μας προσανατολίση κάπως στην αναζήτησί μας: Η επί του αυτοκράτορος Ηρακλείου πολιορκία και η θαυμαστή σωτηρία της Κωνσταντινουπόλεως την 8η  Αυγούστου του έτους 626. Κατά το Συναξάριο μετά την λύσι της πολιορκίας εψάλη ο ύμνος αυτός στον ναό της Θεοτόκου των Βλαχερνών, ως δοξολογία και ευχαριστία για την σωτηρία, που απεδόθη στην θαυματουργική δύναμι της Θεοτόκου, της προστάτιδας της Πόλεως. Πατριάρχης τότε ήτο ο Σέργιος, που πρωτοστάτησε στους αγώνας για την άμυνα. Εύκολο ήταν να θεωρηθή και ποιητής του ύμνου, αν και ούτε ως υμνογράφος μας είναι γνωστός, ούτε και ορθόδοξος ήτο. Εξ’ άλλου ο ύμνος θα έπρεπε να ήταν παλαιότερος, γιατί αν ήταν γραμμένος για την σωτηρία της Πόλεως δεν θα ήταν δυνατόν παρά ρητώς να κάμνη λόγο γι’ αυτήν και όχι να αναφέρεται σε άλλα θέματα, όπως θα ιδούμε πιο κάτω. Η ψαλμωδία όμως του Ακάθιστου συνδέεται από τις ιστορικές πηγές και με άλλα παρόμοια γεγονότα: τις πολιορκίες και την σωτηρία της Κωνσταντινουπόλεως επί Κωνσταντίνου του Πωγωνάτου (673), επί Λέοντος του Ισαύρου (717-718) και επί Μιχαήλ Γ΄ (860).

Όποιος όμως και αν ήταν ο ποιητής και με οποιοδήποτε ιστορικό γεγονός από τα ανωτέρω και αν συνεδέθη πρωταρχικά, ένα είναι το αναμφισβήτητο στοιχείο, που μας δίδουν οι σχετικές πηγές, ότι ο ύμνος εψάλλετο ως ευχαριστήριος ωδή προς την υπέρμαχο στρατηγό του Βυζαντινού κράτους κατά τις ευχαριστήριες παννυχίδες που ετελούντο εις ανάμνησιν των ανωτέρω γεγονότων. Κατά την παρατήρησι του συναξαριστού ο ύμνος λέγεται «Ακάθιστος», γιατί τότε κατά την σωτηρία της Πόλεως και έκτοτε μέχρι σήμερα, όταν οι, οίκοι του ύμνου αυτού εψάλλοντο, «ορθοί πάντες» τους ήκουαν εις ένδειξιν ευχαριστίας προς την Θεοτόκο, ενώ στους οίκους των άλλων κοντακίων «εξ έθους» εκάθηντο.

Γιατί όμως ψάλλεται κατά την Μεγάλη Τεσσαρακοστή; Οι λύσεις των ανωτέρω πολιορκιών δεν συνέπεσαν κατ’ αυτήν. Στις 8 Αυγούστου ελύθη η πολιορκία επί Ηρακλείου, τον Σεπτέμβριο η επί Πωγωνάτου, στις 16 Αυγούστου εωρτάζετο η ανάμνησις της σωτηρίας της Πόλεως επί Λέοντος Ισαύρου και στις 18 Ιουνίου ελύθη η πολιορκία επί Μιχαήλ του Γ΄. Με την Μεγάλη Τεσσαρακοστή συνεδέθη προφανώς εξ αιτίας ενός άλλου καθαρώς λειτουργικού λόγου: Μέσα στην περίοδο της Νηστείας εμπίπτει πάντοτε η μεγάλη εορτή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου. Είναι η μόνη μεγάλη εορτή, που λόγω του πένθιμου χαρακτήρας της Τεσσαρακοστής, στερείται προεορτίων και μεθεόρτων. Αυτήν ακριβώς την έλλειψη έρχεται να κάλυψη η ψαλμωδία του Ακάθιστου, τμηματικώς κατά τα απόδειπνα των Παρασκευών και ολόκληρος κατά το Σάββατο της Ε΄ εβδομάδος. Το βράδυ της Παρασκευής ανήκει λειτουργικούς στο Σάββατο, ήμερα που μαζί με την Κυριακή είναι οι μόνες ήμερες των εβδομάδων των Νηστειών, κατά τις οποίες επιτρέπεται ο εορτασμός χαρμόσυνων γεγονότων, και στις όποιες, καθώς είδαμε, μετατίθενται οι εορτές της εβδομάδος. Καθ’ ωρισμένα Τυπικά ο Ακάθιστος εψάλλετο πέντε ήμερες προ της εορτής του Ευαγγελισμού και κατ’ άλλα τον όρθρο της ημέρας της εορτής. Ο Ακάθιστος ύμνος είναι το κοντάκιο του Ευαγγελισμού, ο ύμνος της σαρκώσεως του Λόγου του Θεού.

Όταν ο Ακάθιστος συνεδέθη με τα ιστορικά γεγονότα, που αναφέραμε, τότε συνετέθη νέο ειδικό προοίμιο, γεμάτο δοξολογία και ικεσία, το τόσο γνωστό «Τη υπερμάχω». Στην υπέρμαχο στρατηγό, η πόλις της Θεοτόκου, που λυτρώθηκε χάρι σ’ αυτήν από τα δεινά, αναγράφει τα νικητήρια και παρακαλεί αυτήν που έχει την ακαταμάχητη δύναμι να την ελευθερώνη από τους ποικίλους κινδύνους για να την δοξολογή κράζοντας το: «Χαίρε, νύμφη ανύμφευτε». Ο ύμνος ψάλλεται και πάλι σε ήχο πλ. δ΄.

«Τῇ ὑπερμάχῳ στρατηγῷ τά νικητήρια,
ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν, εὐχαριστήρια
ἀναγράφω σοι ἡ Πόλις σου, Θεοτόκε·
ἀλλ' ὡς ἔχουσα τό κράτος ἀπροσμάχητον,
ἐκ παντοίων με κινδύνων ἐλευθέρωσον,
ἵνα κράζω σοι·
Χαῖρε, νύμφη ἀνύμφευτε».

Πηγή: Αποστολική Διακονία
Περισσότερα...

Τρίτη 27 Μαρτίου 2012

Ο Μέγας Κανών



Σε αυτή την ανάρτηση θα μάθουμε για τον Μεγάλο Κανόνα, ένα υμνογραφικό αριστούργημα που συνέγρα-ψε ο Άγιος Ανδρέας Αρχιεπίσκοπος Κρήτης, μέσα από ένα κείμενο του πρωτοπρεσβυτέρου Κωνσταντίνου Φιοράκη.

Την πέμπτη εβδομάδα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής την ονομάζουμε και εβδομάδα του Μεγάλου Κανόνα...



...εξαιτίας της ψαλμωδίας του αριστουργηματικού υμνογραφήματος, του Αγίου Ανδρέου επισκόπου Κρήτης, που ψάλλεται στους μεν ενοριακούς Ναούς την Τετάρτη το απόγευμα, στις δε ιερές Μονές κατά τον όρθρο της Πέμπτης, όπου και η κανονική του θέση. Η ψαλμωδία του το εσπέρας της Τετάρτης στους ενοριακούς Ναούς γίνεται για εξοικονόμηση χρόνου, και επισυνάπτεται με την ακολουθία του Μικρού Αποδείπνου.

Για το εκτενέστατο αυτό υμνογράφημα έχουν γραφτεί από αρμοδιοτέρους τα πρέποντα και μια επιπλέον καταγραφή αποτελεί μια πλεοναστική κατάχρηση, έτσι εδώ δεν θα πούμε κάτι καινούργιο, που είναι άλλωστε και αρμοδιότητα των ασχολουμένων με τα της υμνογραφίας, αλλά παίρνοντας αφορμή από την ψαλμωδία του κατά την περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστης, θα κάνουμε κάποιες απλές νύξεις, από εκείνα που τόσο απλόχερα παραθέτει η πλουσιώτατη βιβλιογραφία.

Χρειάζεται εξαρχής να σημειωθεί, ότι ο Κανόνας είναι ένα υμνογραφικό είδος, που αποτελείται από εννέα ωδές κατά το πρότυπο των βιβλικών ωδών. Κάθε ωδή αποτελείται από ομόηχα τροπάρια, που έχουν επικεφαλίδα τους τον ειρμό (από το ρήμα είρω = συνδέω, συνάπτω). Ο ειρμός αποτελεί το πρότυπο του ρυθμού, του μέτρου, και φυσικά του ήχου των τροπαρίων που συναπτονται σ' αυτον. Κάποιες φορές δεν τηρείται απόλυτα ούτε η ρυθμική, ούτε η μετρική προσαρμογή των τροπαρίων προς τον ειρμό και αυτές οι διαφοροποιήσεις αναπληρώνονται από τον νόμο της τονικότητος, δηλαδή της επεκτάσεως ή συμπτύξεως συλλαβών με τη μουσική. Τα τροπάρια του Κανόνα σαν θέμα τους έχουν κάποιο γεγονός ή πρόσωπο. Συχνά με το αρχικό γράμμα των τροπαρίων δημιουργείται η ακροστιχίδα, που αποτελεί το κλειδί για να ελεγχθεί η ακεραιότητα του κανόνα, και παράλληλα προσφέρει τη δυνατότητα να καθορισθεί η πατρότητα του ύμνου. Στην ακροστιχίδα πολλές φορές εκφράζεται και κάποια θεμελιώδης δογματική αλήθεια. Στον πρώτο κανόνα των Χριστουγέννων, ο ποιητής Κοσμάς Μαϊουμά έχει την εξής ακροστιχίδα: «Χριστος βροτωθείς ήν όπερ Θεός μένη». Και για να μην επεκταθούμε σε επιμέρους ζητήματα των κανόνων, που είναι πολλά και τα οποία εξετάζονται στα ειδικά συγγράμματα της υμνογραφίας, πληροφοριακά λέμε, ότι στους κανόνες της Παρακλητικής, του Πεντηκοσταρίου, των Μηναίων και του Θεοτοκαρίου, παραλείπεται η β' ωδή, η οποία υπάρχει μόνο στους κανόνες των καθημερινών του Τριωδίου.

Οι κανόνες είναι πολλοί και ανάλογα με το περιεχόμενο που εκφράζουν διακρίνονται σε διάφορα είδη, έτσι έχουμε τριαδικούς, αναστάσιμους σταυροαναστάσιμους, σταυρώσιμους, θεομητορικούς, παρακλητικούς ή ικετηρίους, κατανυκτικούς και κανόνες αγίων κ.ο.κ. Οι κανόνες που προαναφέραμε συνδέονται κυρίως με δύο μεγάλες υμνογραφικές προσωπικότητες, τον Άγιο Ανδρέα Κρήτης και τον όσιο Ιωάννη τον Δαμασκηνό.

Του Μεγάλου Κανόνα δημιουργός είναι ο Άγιος Ανδρέας Κρήτης. Ο Κανόνας αυτός αποτελείται από 250 τροπάρια, στα οποία αργότερα προσετέθησαν και μερικά άλλα προς τιμήν της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας και του δημιουργού του Κανόνα Αγίου Ανδρέα, και έτσι φθάνει τα 280. Ο Άγιος Ανδρέας αρχικά είχε συνθέσει τόσα τροπάρια, όσοι είναι και οι στίχοι των εννέα βιβλικών ωδών, ώστε κάθε στίχος να αντιστοιχεί και σ' ένα τροπάριο. Τα ακριβή περιστατικά της συγγραφής του Μεγάλου Κανόνα δεν είναι γνωστά. Το πλούσιο θεματολόγιό του το αντλεί από την Παλαιά κυρίως Διαθήκη, και λιγότερο από την Καινή και προσπαθεί μέσα απ' αυτα να διατυπώσει διδάγματα και προτροπές για μετάνοια, κύριο μέλημα του κάθε χριστιανού.

Στο συναξάριο του όρθρου της Πέμπτης εβδομάδος των Νηστειών, ημέρα που ψάλλεται στους Ναούς ο Κανόνας, υπάρχει καταχωρημένος ο αποχρών λόγος για την παρουσία του στο υμνογραφικό πλαίσιο της ημέρας. Διαβάζουμε λοιπόν: «πάσαν γάρ της παλαιάς και νέας Διαθήκης ιστορίαν... από Αδάμ δηλαδή μέχρι και αυτής της Χριστού Αναλήψεως και του των Αποστολων κηρύγματος. Προτρέπεται γούν διά τούτου πάσαν ψυχήν, όσαν μεν αγαθά της ιστορίας ζηλούν και μιμείσθαι προς δύναμιν, όσα δε των φαύλων αποφεύγειν, και αεί πρός Θεόν ανατρέχειν διά μετανοίας, διά δακρύων και εξομολογήσεως, και της άλλης δηλονότι ευαρεστήσεως».

Από κάποια υμνογραφικά σημεία των τροπαρίων του Κανόνα οι μελετητές θεωρούν, ότι το μελούργημα αυτό συντέθηκε, όταν ο Άγιος βρισκόταν σε μεγάλη ηλικία, ενώ ο τόπος γραφής του πρέπει να ήταν η Κωνσταντινούπολη, στην οποία είχε βρεθεί ο Άγιος Ανδρέας, όταν αυτή σε κάποια συγκεκριμένη χρονική στιγμή είχε δεχθεί βαρβαρική επίθεση από την οποία διασώθηκε με την προστασία της Θεοτόκου. Αυτό και φαίνεται να είναι το έτος 717, όταν οι Άραβες την πολιόρκησαν για δεύτερη φορά, τότε πρέπει να γράφτηκε ο Κανόνας. Το σχετικό τροπάριο: «Την Πόλιν σου φύλαττε, ευλογημένη άχραντε, εν σοί γάρ αύτη, πιστώς βασιλεύουσα, εν σοί και κρατύνεται, και διά σου νικώσα, τροπούται πάντα πειρασμόν, και σκυλεύει πολεμίους, και διέπει το υπήκοον», κάτι τέτοιο υπονοεί.

Τα θέματα που διαπραγματεύεται είναι ποικίλα και τα οποία έχουν μια δραματική πρωτοτυπία, που δημιουργείται από την χρήση των πολλών βιβλικών προσώπων, που με τρόπο δραματικό εμφανίζονται μέσα από την στιχοπλοκή των τροπαρίων. Τα υποδείγματα που χρησιμοποιούνται γίνονται προτρεπικά ή αποτρεπτικά στην δράση της ανθρώπινης καρδιάς. Ο άνθρωπος εύκολα παρασύρεται από τα θέλγητρα του κόσμου, που με τρόπο απατηλό τον μαγεύουν και θυσιάζει πλειστάκις «τα του πρώτου κάλλους πρωτοτόκια», με αποτέλεσμα να παραδίνεται στα φιλήδονα πάθη, «ταίς φιλήδοναις ορμαίς», θα σημειώσει ο ποιητής. 'Ολα αυτά μας ξεστρατίζουν και οδηγούν στην επικίνδυνη τάση της αυτοειδωλοποίησης, «αυτείδωλον εγενόμην τοις πάθεσι την ψυχήν μου βλάπτων», σ' αυτούς τους «ληστές» που ενεδρεύουν σε κάθε βήμα, που αν δεν υπάρξει πνευματική εγρήγορση, μας φέρνουν πνευματική παράκρουση.

Όλα τα τροπάρια έχουν μια μοναδικότητα στην καταγραφή των πολλών και διαφόρων επιρροών, που κάνει η αμαρτία στην ανθρώπινη ύπαρξη. Δίκαια ονόμασαν τον Μεγάλο Κανόνα σαν ψυχογράφημα από το οποίο φαίνονται οι παράμετροι της προσωπικής μας πορείας στον δρόμο της μετανοίας. Εφόσον μέσα από την μελέτη και εμβάθυνση, μπορούμε να έλθουμε σε συναίσθηση της αλλοτριωτικής αμαρτωλής μας, αλλά και του μεγέθους της Θείας αγάπης. Τα πρόσωπα της μετανοίας που καταγράφονται στις γραμμές του μπορούμε να τα εκλάβουμε ως υποδείγματα για τη δική μας επιστροφή εις την τρίβον της μετανοίας «Μετανοίας ο καιρός, προσέρχομαί σοι τώ Πλαστουργώ μου, άρον τον κλοιόν απ' εμού τον βαρύν, τον της αμαρτίας...», ανακαλύπτοντας το άπειρον της ευσπλαγχνίας του Θεού: «Φιλάνθρωπε, ο πάντας θέλων σωθήναι, σύ ανεκέλεσαί με και δέξαι ως αγαθός μετανοούντα με». Η κραυγή «εν μετανοία με παράλαβε, και εν επιγνώσει ανακάλεσαι, μή γένωμαι κτήμα, μή βρώμα του αλλοτρίου, Σωτήρ, αυτός με οίκτειρον».

Κατακλείοντας τα σκόρπια αυτά σπαράγματα των σκέψεων γύρω από το εξαίσιο υμνογράφημα του Μεγάλου Κανόνος, ας σταθούμε λίγο από την έξοδό τους, στο περίφημο κοντάκιο: «Ψυχή μου, ψυχή μου, ανάστα, τί καθεύδεις, το τέλος εγγίζει και μέλλεις θορυβείσθαι, ανάνηψόν ούν, ίνα φείσηταί σου τέλος εγγίζει και μέλλεις θορυβείσθαι, ανάνηψον ούν, ίνα φείσηταί σου Χριστός ο Θεός...», στο οποίο και συνοψίζεται η φιλοσοφία του ύμνου. Το κοντάκιο αποτελεί μια κραυγή του είναι μας, προς το είναι της υπάρξεώς μας να ξυπνήσει από τον ζοφερό ύπνο της αμαρτίας για να ανανήψει από την πνευματική ραθυμία, ώστε «αναλαμβάνουσα τον αγώνα τον καλόν» να επιτύχει του ελέους της θείας Αγάπης.
Περισσότερα...

Κυριακή 25 Μαρτίου 2012

Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου


Αναφορά στη Μεγάλη εορτή του Ευαγγελισμού και ερμηνεία της ιεράς εικόνας του, από τον α' τόμο του βιβλίου "Ο Μυστικός κόσμος των Βυζαντινών Εικόνων" του Χρήστου Γκότση, Εκδόσεων της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος.

Τη συμβολή της Θεοτόκου στη σάρκωση του Λόγου του Θεού, φέρνει η Εκκλησία μας στη μνήμη των πιστών, με την εορτή του Ευαγγελισμού. Η ακολουθία της εορτής είναι στηριγμένη στην αφήγηση του Ευαγγελιστή Λουκά:


«Ἐν δὲ τῷ μηνὶ τῷ ἕκτῳ ἀπεστάλη ὁ ἄγγελος Γαβριὴλ ὑπὸ τοῦ Θεοῦ εἰς πόλιν τῆς Γαλιλαίας, ᾗ ὄνομα Ναζαρέτ, πρὸς παρθένον μεμνηστευμένην ἀνδρί, ᾧ ὄνομα Ἰωσήφ, ἐξ οἴκου Δαυίδ, καὶ τὸ ὄνομα τῆς παρθένου Μαριάμ. Καὶ εἰσελθὼν ὁ ἄγγελος πρὸς αὐτὴν εἶπε• χαῖρε, κεχαριτωμένη• ὁ Κύριος μετὰ σοῦ• εὐλογημένη σὺ ἐν γυναιξίν. Ἡ δὲ ἰδοῦσα διεταράχθη ἐπὶ τῷ λόγῳ αὐτοῦ, καὶ διελογίζετο ποταπὸς εἴη ὁ ἀσπασμὸς οὗτος. Καὶ εἶπεν ὁ ἄγγελος αὐτῇ• μὴ φοβοῦ, Μαριάμ• εὗρες γὰρ χάριν παρὰ τῷ Θεῷ. Καὶ ἰδοὺ συλλήψῃ ἐν γαστρὶ καὶ τέξῃ υἱόν, καὶ καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰησοῦν. Οὗτος ἔσται μέγας καὶ υἱὸς ὑψίστου κληθήσεται, καὶ δώσει αὐτῷ Κύριος ὁ Θεὸς τὸν θρόνον Δαυὶδ τοῦ πατρὸς αὐτοῦ, καὶ βασιλεύσει ἐπὶ τὸν οἶκον Ἰακὼβ εἰς τοὺς αἰῶνας, καὶ τῆς βασιλείας αὐτοῦ οὐκ ἔσται τέλος. Εἶπε δὲ Μαριὰμ πρὸς τὸν ἄγγελον• πῶς ἔσται μοι τοῦτο, ἐπεὶ ἄνδρα οὐ γινώσκω; Καὶ ἀποκριθεὶς ὁ ἄγγελος εἶπεν αὐτῇ• Πνεῦμα Ἅγιον ἐπελεύσεται ἐπὶ σὲ καὶ δύναμις ὑψίστου ἐπισκιάσει σοι• διὸ καὶ τὸ γεννώμενον ἅγιον κληθήσεται υἱὸς Θεοῦ. Καὶ ἰδοὺ Ἐλισάβετ ἡ συγγενής σου καὶ αὐτὴ συνειληφυῖα υἱὸν ἐν γήρει αὐτῆς, καὶ οὗτος μὴν ἕκτος ἐστὶν αὐτῇ τῇ καλουμένῃ στείρᾳ• ὅτι οὐκ ἀδυνατήσει παρὰ τῷ Θεῷ πᾶν ρῆμα. Εἶπε δὲ Μαριάμ• ἰδοὺ ἡ δούλη Κυρίου• γένοιτό μοι κατὰ τὸ ρῆμά σου. Καὶ ἀπῆλθεν ἀπ᾿ αὐτῆς ὁ ἄγγελος.» (Από το Ευαγγέλιο της εορτής, Λουκ. 1, 26-38).

Τα όσα εξιστόρησε πιο πάνω ο ιερός Ευαγγελιστής, συνοψίζονται στο απολυτίκιο της εορτής του Ευαγγελισμού, «Σήμερον τῆς σωτηρίας ἡμῶν τὸ Κεφάλαιον (= η αρχή, η βάση), καὶ τοῦ ἀπ' αἰῶνος Μυστηρίου ἡ φανέρωσις, ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, Υἱὸς τῆς Παρθένου γίνεται, καὶ Γαβριὴλ τὴν χάριν εὐαγγελίζεται. Διὸ σὺν αὐτῷ τῇ Θεοτόκῳ βοήσωμεν• Χαῖρε Κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος μετὰ σοῦ». Το απολυτίκιο, καθώς και οι λοιποί ύμνοι της εορτής, ζωντανεύει τη σκηνή, τη στιγμή που ο αρχάγγελος Γαβριήλ αναγγέλει στην Παρθένο Μαρία ότι με την επισκίαση του Αγίου Πνεύματος θα γίνει η Μητέρα του Θεού.

Εκείνα που αφηγείται ο Ευαγγελιστής Λουκάς και με την ωραία γλώσσα της ποίησης διαλαλούν οι ύμνοι της Εκκλησίας, τα προβάλλει η βυζαντινή εικόνα του Ευαγγελισμού. Η στάση των προσώπων, η έκφραση και οι χειρονομίες τους, καθώς τα χρώματα και οι λεπτομέρειες της παράστασης, υπομνηματίζουν το γεγονός.

Περιγραφή της εικόνας

Α) Ο αρχάγγελος Γαβριήλ. Είναι ο «πρωτοστάτης άγγελος», ο αγγελιοφόρος του Θεού, που έφερε στην αγνή κόρη της Ναζαρέτ το χαρμόσυνο μήνυμα. Η στάση του σώματός του εκφράζει τη χαρά που έφερε το άγγελμά του. Παρόλο που ο αρχάγγελος βρίσκεται στο έδαφος, παρουσιάζεται με ορμή κίνησης, όπως άλλωστε μαρτυρεί το άνοιγμα των ποδιών του. Στον Ευαγγελισμό της Μονής Δαφνίου η στάση του αγγέλου δίνει με αριστουργηματικό τρόπο την εντύπωση πως η πτήση του δεν έχει τελειώσει, καθώς μιλάει στη Θεοτόκο. Ο Γαβριήλ με το αριστερό του χέρι κρατεί σκήπτρο, που συμβολίζει τον αγγελιοφόρο και όχι κρίνο, όπως μάς έχει συνηθίσει η δυτική ζωγραφική. Το δεξί του χέρι απλώνεται με βίαιη κίνηση προς τη Θεοτόκο σε σχήμα ομιλίας. Βοά σ' αυτήν κατά το γνωστό τροπάριο «ποῖον σοι ἐγκώμιον, προσαγάγω ἐπάξιον, τί δε ὀνομάσω σε; ἀπορῶ καὶ ἐξίσταμαι. Διὸ ὡς προσετάγην (=διατάχτηκα), βοῶ σοι• Χαῖρε, ἡ Κεχαριτωμένη».

Β) Η Θεοτόκος. Η Μητέρα του Θεού είναι η «κεχαριτωμένη», η ευλογημένη μεταξύ των γυναικών. Η βυζαντινή εικόνα του Ευαγγελισμού την παρουσιάζει άλλοτε να κάθεται στο θρόνο της και άλλοτε όρθια. Στην περίπτωση που η Θεοτόκος εικονίζεται καθισμένη, η εικόνα υπογραμμίζει την υπεροχή της απέναντι στον αρχάγγελο. Στην Εκκλησία μας υμνούμε, ως γνωστό, τη Θεοτόκο ως «την τιμιωτέραν των Χερουβίμ και ενδοξοτέραν ασυγκρίτως των Σεραφίμ» (των αγγελικών δηλαδή ταγμάτων). Εδώ ο αγιογράφος είναι και συνεπής στο απόκρυφο κείμενο. Το Πρωτοευαγγέλιο του Ιακώβου γράφει πως η Παναγία «πήρε την πορφύρα, κάθησε στο θρόνο της και την έγνεθε. Και κείνη τη στιγμή στάθηκε μπροστά της ένας Άγγελος». Σ' άλλες εικόνες η Θεοτόκος είναι όρθια. Με τη στάση αυτή ακούει, κατά κάποιο τρόπο, καλύτερα το θείο μήνυμα.

Στην περίπτωση της Θεοτόκου αξίζει να μελετηθούν κυρίως τα αισθήματά της και οι σκέψεις της, ο ψυχικός της γενικά κόσμος την ώρα του Ευαγγελισμού.

Η εμφάνιση, πρώτα, του αρχαγγέλου και ο χαιρετισμός του, τάραξαν τη Θεοτόκο. Το αδράχτι με το νήμα που σύμφωνα με την παράδοση (Πρωτοευαγγέλιο του Ιακώβου) κρατούσε στο χέρι της, έπεσε από το φόβο της. Βυθίστηκε σε σκέψεις. Σκεπτόταν τη σημασία του αγγελικού χαιρετισμού. Δεν αμφιβάλλει, δεν απιστεί στη διαβεβαίωση του αρχαγγέλου ότι θα γίνει Μητέρα του Θεού, μόνο με φρόνηση ρωτάει «Πῶς ἔσται μοι τοῦτο, ἐπεὶ ἄνδρα οὐ γινώσκω;». Εδώ η Θεοτόκος διαφέρει από την Εύα. Εκείνη παρασύρθηκε από τον εγωισμό της και δέχτηκε ανεξέταστα όσα ο σατανάς της πρότεινε. Η Θεοτόκος, αντίθετα, στολισμένη με ταπεινοφροσύνη και υπακοή στο θέλημα του Θεού, ζητάει να μάθει με πιο τρόπο θα πραγματοποιηθούν τα λόγια του αγγελιοφόρου του Θεού. Όταν όμως ο αρχάγγελος τη διαβεβαίωσε πως όλα θα γίνονταν με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος και τη δύναμη του Θεού (το μαρτυρούν το τμήμα του κύκλου και οι ακτίνες που εκπέμπονται από αυτό στο πάνω μέρος της εικόνας), εκείνη ολόψυχα και ανεπιφύλακτα συγκατατέθηκε, «ἰδοὺ ἡ δούλη Κυρίου• γένοιτό μοι κατὰ τὸ ρῆμά σου». Στο δοξαστικό των αποστίχων του εσπερινού της εορτής, η Εκκλησία μας δίκαια ψάλλει «Ἄγγελος λειτουργεῖ τῷ θαύματι, παρθενικὴ γαστὴρ τὸν Υἱὸν ὑποδέχεται, Πνεῦμα Ἅγιον καταπέμπεται, Πατὴρ ἄνωθεν εὐδοκεῖ, καὶ τὸ συνάλλαγμα (=συμφωνία) , κατὰ κοινὴν πραγματεύεται βούλησιν, την επιθυμία, τη συμφωνία μεταξύ του Θεού και της Παρθένου, Πλάστη και πλάσματος, γιατί «ἡ σάρκωσις τοῦ Λόγου ήτο ἔργον ὄχι μόνον τοῦ Πατρός καί τῆς Δυνάμεώς Του καί τοῦ Πνεύματος... ἀλλά καί τῆς θελήσεως καί τῆς πίστεως τῆς Παρθένου» (Άγιος Νικόλαος Καβάσιλας, «Η Θεομήτωρ», σ. 134).

Η αμηχανία και η φρόνηση της Θεοτόκου, που με υπέροχους διαλόγους παρουσιάζουν τα τροπάρια της εορτής του Ευαγγελισμού, εκφράζονται σ' άλλες εικόνες με την ανοιχτή παλάμη του δεξιού της χεριού. Η χειρονομία αυτή της απορίας είναι σαν να λέει «γάμου ὑπάρχω ἀμύητος, πῶς οὖν παῖδα τέξομαι;» (β' στιχηρό του εσπερινού).

Άλλες εικόνες του Ευαγγελισμού μάς τονίζουν τη συγκατάθεση της Θεοτόκου στα λόγια του αρχαγγέλου. Η Μητέρα του Θεού εικονίζεται με σκυμμένο το κεφάλι (όπως στην εικόνα μας) έχοντας το δεξί της χέρι πάνω στο στήθος της, ή να βγαίνει από το μαφόριό της. Αυτά μάς θυμίζουν το «ἰδοὺ ἡ δούλη Κυρίου...». Στην εικόνα μας ο αγιογράφος συνδυάζει στη στάση της Θεοτόκου την αμηχανία με τη συγκατάθεση. Παρουσιάζει τη Θεοτόκο με σκυμμένο το κεφάλι και βυθισμένη στις σκέψεις της.

Ο πιστός, καθώς ατενίζει και μελετά και προσκυνεί την εικόνα του Ευαγγελισμού, γεμάτος από χαρά και ευγνωμοσύνη σιγοψάλλει «Ἄξιον ἐστίν ὡς ἀληθῶς μακαρίζειν σέ τήν Θεοτόκον, τήν ἀειμακάριστον καί παναμώμητον καί μητέρα τοῦ Θεού ἠμῶν».

Ἀπολυτίκιον Εὐαγγελισμού τῆς Θεοτόκου

Περισσότερα...

Κλίμαξ Αγίου Ιωάννου


Σε αυτή την ανάρτηση θα αναφερθούμε στην Κλίμακα του Αγίου Ιωάννου του Σιαναΐτου, μέσα από το βιβλίο «Η Συγκατάβαση του Θεού και η Ευθύνη του Ανθρώ- που», του † Αρχ. Χριστοδούλου Φάσσου, των εκδό- σεων «ΤΑΩΣ» 2008.

Σ’ αυτή την αγιασμένη περίοδο της Μεγάλης Σαρακοστής, αδελφοί μου, η Ορθόδοξη Εκκλησία συνεχίζει κάθε Κυρια- κή να προβάλλει ένα δείγμα από τους πνευματικούς θη- σαυρούς, τους οποίους περικλείει μέσα στα σπλάχνα της.


Το προβάλλει το δείγμα αυτό για να μας διδάξει και για να μας βοηθήσει να προχωρήσουμε στον πνευματικό μας αγώνα, στον αγώνα της αρετής και της αγιότητος.

Έτσι, λοιπόν, την πρώτη Κυριακή μας πρόβαλε τις Άγιες Εικόνες. Τη δεύτερη Κυριακή μας πρόβαλε τη μεγάλη μορφή του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, του Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης. Την τρίτη Κυριακή μάς πρόβαλε το Σταυρό του Χριστού μας. Και σήμερα μας προβάλλει έναν διακεκριμένον Άγιό της. Τον μνημονεύσαμε, τον ακούσατε όσοι ήρθατε πιο πρωί• είναι ο Άγιος Ιωάννης ο Σιναΐτης, ο οποίος έχει γράψει ένα βιβλίο πολύ σημαντικό που λέγεται «Κλίμαξ». Γι' αυτό λέγεται Ιωάννης της Κλίμακος.

Αυτός ο Άγιος, τον οποίον προβάλλει σήμερα η Εκκλησία, κοιμήθηκε στις 30 Μαρτίου (τότε είναι η μνήμη του), αλλά σήμερα, την τετάρτη Κυριακή των Νηστειών, τον προβάλλει επίτηδες η Εκκλησία μας για να μας διδάξει εξ αυτού. Γιατί; Τί έχει να μας διδάξει; Πολύ σημαντικά πράγματα.

Δεν ξέρουμε πού ακριβώς γεννήθηκε, ξέρουμε όμως το πότε. Είναι μεταξύ του 6ου και του 7ου αιώνα• έζησε από το 560 μέχρι το 640 μ.Χ. περίπου. Ξέρουμε από το Συναξάρι του και από πληροφορίες ότι από μικρός ήτο φιλομαθής πάρα πολύ. Αγαπούσε τη μελέτη, τη μάθηση, τις γνώσεις και έβγαλε σχολεία εκείνης της εποχής και γι' αυτό τον λένε και σχολαστικό, δηλαδή βγήκε από σχολές. Αλλά εκείνο που ξέρουμε ακόμη είναι ότι από νέο παιδί αγάπησε τη ζωή της μοναξιάς, τη ζωή της ερημίας, τη ζωή της αδιαλείπτου επικοινωνίας με το Θεό δια της προσευχής και δια της μελέτης του Θείου Λόγου. Γι' αυτό περίπου 16 ετών έφυγε και πήγε στο όρος Σινά και εντάχθηκε στη Μονή της Αγίας Αικατερίνης, που υπάρχει μέχρι σήμερα.

Εκείνη την εποχή, αδελφοί μου, το Σινά είχε εκατοντάδες μοναχούς• και όπως σε μια κυψέλη οι μέλισσες πηγαινοέρχονται και κάνουν μέλι, έτσι και αυτοί μέσα στο μοναστήρι αυτό έκαναν με την εργασία τους, το μέλι της πίστεως, το μέλι της υπακοής στους μεγαλύτερους, το μέλι της υποταγής στο Θεό, το μέλι της προσευχής, της μελέτης, της ταπεινοφροσύνης, της ζωγραφικής - αγιογραφούσαν - και ακόμα το μέλι της αντιγραφής βιβλίων παλαιών.

Έτσι σήμερα το Σινά, η Μονή της Αγίας Αικατερίνης, είναι ένα από τα σπουδαιότερα μουσεία αγιογραφίας μέσα στον κόσμο. Και το ακόμη σπουδαιότερο είναι ότι το μοναστήρι αυτό έχει μία από τις μεγαλύτερες και σημαντικότερες βιβλιοθήκες που υπάρχουν σε όλον τον κόσμο. Την έχει αυτό το μοναστήρι χάρις σ' εκείνους τους μοναχούς που ζούσαν τότε.

Εκεί πήγε ο Ιωάννης, λοιπόν, και ασκήτευε και εντάχθηκε στην υπακοή και έγινε υπόδειγμα αρετής και πίστεως. Κατόπιν έφυγε από το μοναστήρι και πήγε παραέξω σε ένα καλύβι και καθότανε μαζί με έναν Γέροντα. Έκανε τελεία υπακοή σ' αυτόν το Γέροντα, ό,τι τον δίδασκε εκείνος χρόνια αρκετά. Όταν κοιμήθηκε ο Γέροντας, έμεινε σ' αυτό το σπιτάκι, το οποίο απέχει περίπου δύο ώρες από το μοναστήρι του Σινά, σαράντα χρόνια. Εκεί μέσα έμενε μοναχός του με συντροφιά το Θεό, τη μελέτη, την προσευχή, την ανάταση της ψυχής. Η φήμη του για την αρετή του διαδόθηκε παντού. Πάει, λοιπόν, μια επιτροπή από καλόγερους του Σινά και του λένε:

- Ελα, ευλογημένε, να γίνεις ηγούμενος στο μοναστήρι, να μας διδάξεις και εμάς που είμαστε εκεί πέρα όλα αυτά που ξέρεις.

Πήγε, λοιπόν, και έμεινε δύο χρόνια και έκανε τον ηγούμενο, αλλά μετά είδε ότι δεν τον βοήθαγε η ηγουμενία να επικοινωνεί συνέχεια με το Θεό. Γι' αυτό σηκώθηκε και έφυγε και ξαναπήγε εκεί στο ασκηταριό που είχε. Εκεί έζησε μέχρι τέλους.

Πολλοί, μας κάνει εντύπωση, και σήμερα λένε: Μα γιατί να φεύγουν από τον κόσμο άνθρωποι σαν κι αυτόν που είχε τόση σοφία και τόσες γνώσεις; Γιατί φεύγουν; Βλέπετε σήμερα υπάρχουν πολλά παιδιά, αγόρια - κορίτσια, που αφήνουν και την επιστήμη τους και τα πτυχία τους, τις γνώσεις τους, τα πλούτη τους, τις δουλειές τους και φεύγουν και πάνε στα μοναστήρια. Πολλοί διαμαρτύρονται: Μα γιατί το κάνουν αυτό; Δεν είναι ώρα να σας πω γι' αυτό το θέμα. Αλλά θα σας αναφέρω μια μικρή γνώμη αυτού του Αγίου που σήμερα γιορτάζουμε.

Λέει, λοιπόν, αυτός ο Άγιος Ιωάννης: «Ιησού μνήμη ενωθήτω τη πνοή σου και τότε γνώσει ησυχίας ωφέλειαν». Άμα κατορθώσεις να ενώσεις με την αναπνοή σου και με την ύπαρξή σου το πρόσωπο και το όνομα του Χριστού και ενωθείς μαζί Του βαθιά και σφιχτά, τότε θα καταλάβεις τι πάει να πει ησυχία και ερημιά και αποχώρηση από τον κόσμο. Αλλιώς δεν μπορείς να το καταλάβεις. Γι' αυτό και πολλοί, όπως σας είπα, δεν το καταλαβαίνουν αυτό το πράγμα. Ας είναι. Αυτός ο Άγιος, λοιπόν, έμεινε εκεί.

Τα τροπάρια που ψάλαμε μας διηγούνται τη ζωή του. Το απολυτίκιο λέει: «Ταις των δακρύων σου ροαίς της ερήμου το άγονον εγεώργησας». Από τα μάτια του έτρεχαν δάκρυα συνέχεια που πότισαν την έρημο, το χώμα, αλλά και την έρημο της καρδιάς του• και καρποφόρησε η καρδιά του κι έβγαλε τις αρετές, «και τοις εκ βάθους στεναγμοίς εις εκατόν τους πόνους εκαρποφόρησας». Με τα δάκρυα που πότισες την καρδιά σου και με τους στεναγμούς που βγαίναν από τα βάθη της καρδιάς σου, τους στε­ναγμούς της προσευχής, έφερες καρπούς πνευματικούς μέσα στην ψυχή σου εκατό φορές περισσότερους απ' ό,τι φέρνουν άλλοι που δεν έρχονται στην ερημιά, που ήσουνα εσύ.

Ένας καρπός είναι αυτό το βιβλίο που έχει γράψει, όπως σας είπα, και λέγεται «Κλίμαξ»• γι' αυτό λέγεται Ιωάννης της Κλίμακος και Σιναΐτης, γιατί έζησε στο όρος Σινά. Αυτό το βιβλίο έχει τριάντα κεφάλαια και τα παρουσιάζει σαν σκαλοπάτια. Κάθε κεφάλαιο είναι μία αρετή. Περιγράφει πώς πρέπει να είναι η αρετή αυτή. Καλεί τους αναγνώστες, μόλις διαβάσουν το ένα κεφάλαιο, που είναι σαν να ανεβαίνουν στο ένα σκαλοπάτι, να το εφαρμόσουν. Μετά από το πρώτο σκαλοπάτι θα ανέβουν στο δεύτερο. Θα διαβάσουν το δεύτερο κεφάλαιο• θα μιμηθούν και θα εφαρμόσουν την αρετή για την οποία γίνεται λόγος. Κατόπιν το τρίτο, το τέταρτο μέχρι τριάντα σκαλοπάτια.

Λέει ο ίδιος: «Κλίμακα αναβάσεως πεπελέκηκα», πελέκησα και έφτιαξα μία Κλίμακα. Τί κλίμακα; Σκάλα αναβάσεως για να ανεβείτε. «Έκαστος δε βλεπέτω εν ποία βαθμίδι έστηκε», τώρα ο καθένας να κοιτάξει σε ποιο σκαλί της σκάλας αυτής έχει σταματήσει. «Εν πάσι τοις πάθεσι και πάσαις ταις αρεταίς εαυτούς εκζητούντες μη παυσώμεθα, που τυγχάνομεν», να εξετάζουμε τα πάθη που έχουμε μέσα μας, να εξετάζουμε και τις αρετές που έχουμε κι από κει να καταλάβουμε σε ποιο σκαλοπά­τι έχουμε σταθεί και βρισκόμαστε. Τις αρετές, λέει, αυτές τις παρουσιάζω σαν Κλίμακα, όπως είδε ο Ιακώβ στον ύπνο του μια σκάλα που ξεκίναγε από τη Γη και ανέβαινε στο Θεό. Έτσι, λοιπόν, τα σκαλοπάτια της σκάλας αυτής «εις ουρανόν τον προαιρούμενον αναφέρουσιν», εκείνον που θέλει τα σκαλοπάτια αυτά της σκάλας θα τον φέρουνε και θα τον βάλουνε μέσα στον
ουρανό.

Αυτό το βιβλίο είναι βέβαια γραμμένο προπάντων για τους καλογήρους, αλλά είναι και για όλους τους ανθρώπους, διότι οι αρετές ίδιες είναι και για τους καλογήρους και για τους ανθρώπους που ζουν στον κόσμο. Γι' αυτό είναι πάρα πολύ χρήσιμο να διαβάζεται. Τώρα έχει μεταφραστεί και στη γλώσσα μας. Δεν είναι εύκολο βιβλίο. Δεν είναι να το διαβάσω για να ευχαριστηθώ. Θα βάλεις κάτω το μυαλό σου και την προσοχή σου και την υπομονή σου, για να διαβάσεις προσεκτικά και να δεις που πατάς. Βρίσκεσαι εσύ σ' αυτό το σκαλοπάτι που έχει την αρετή αυτή; Αρχίζει από τις πιο απλές αρετές. Από την υπακοή, απ' τη μετάνοια, απ' την ανάμνηση (τη μνεία) του θανάτου, από την πραότητα, τη συγχωρητικότητα και φτάνει στις τελευταίες αρετές, στα τελευταία σκαλοπάτια που είναι η πίστη, η ελπίδα και η αγάπη προς το Θεό. Εκεί τελειώνει το τριακοστό σκαλοπάτι.

Θα σας αναφέρω μερικά από κάθε σκαλοπάτι, για να πάρετε μία γενική ιδέα του βιβλίου. Γενικώς υποστηρίζει ότι ο άνθρωπος δεν σώζεται με τις πολλές νηστείες που θα κάνει, αλλά με τις αρετές που θα έχει και προπάντων με την ταπείνωση. Ακούτε τι λέει για τον εαυτόν του: «Ουκ ενήστευσα, ουκ ηγρύπνησα, ουκ εχαμεύνησα», δηλαδή δεν ενήστεψα εγώ πολύ, λέει, αλλά τι έκανε είναι άλλη δουλειά. Δεν ενήστεψα εγώ πολύ, ούτε αγρύπνησα πάρα πολύ, ούτε κοιμήθηκα χάμω στο χώμα. Αυτό σημαίνει «εχαμεύνησα». Τί έκαμα όμως; «Εταπεινώθην και έσωσέ με ο Κύριος», ταπεινώθηκα μοναχά και ο Κύριος με έσωσε.

Λοιπόν μερικοί λένε: Δεν μπορώ να νηστέψω. Καλά μην νηστεύεις, άμα δεν μπορείς. Δεν μπορώ να κάμω αγρυπνία. Μην κάνεις, άμα δεν μπορείς. Δεν μπορώ να κοιμηθώ στη σανίδα πάνω. Μην κοιμάσαι. Κοιμήσου πάνω στο στρωματέξ. Ταπείνωση έχεις; Ταπεινώσου, αυτό λέει ο Άγιος, να δεις πως σώζεσαι.

Ένα άλλο πράγμα. Δεν σε σώζει μία αρετή μονάχα. Είναι πολλοί που κάνουν πολλές ελεημοσύνες, αλλά δεν κάνουν τίποτε άλλο. Λέει, λοιπόν, «ου συνίσταται διάδημα βασιλέως εξ ενός λίθου», το στέμμα του βασιλιά δεν έχει μονάχα ένα διαμάντι, αλλά είναι γεμάτο γύρω - γύρω με διαμάντια, μεγάλα και μικρά, μαργαριτάρια και άλλα πολλά. Έτσι μια αρετή δεν σε σώζει. Θα πρέπει να έχεις κι άλλες αρετές.

Ακόμα κάτι άλλο. Την ταπεινοφροσύνη την ξέρουν μόνον όσοι την έζησαν. Τώρα τί να λέμε; Μπορεί να λέμε πολλά για ταπεινοφροσύνη. Κάνεις υπακοή; Ακούς τη γυναίκα σου; Ακούς τον άντρα σου; Ή του βγάζεις γλώσσα; Ή μια κουβέντα σου λέει, εκατό του απαντάς; Ε, τότε δεν έχεις ταπείνωση. Ταπεινώσου, γιατί η υπακοή είναι ταπείνωση.

Ένα άλλο θέμα είναι η καλοσύνη, που πρέπει όλοι να την προσέχουμε. Στις ήμερες καρδιές, στις καλοσυνάτες καρδιές αναπαύεται ο Θεός. Στις άγριες κάθεται ο διάβολος. Η ήμερη ψυχή είναι ίσια και έχει συντροφιά την ταπείνωση. Η πονηρή είναι σκλάβα της υπερηφάνειας. Η νηστεία είναι σπαθί που κόβει τους κακούς λογισμούς από την ψυχή και δίνει και υγεία στο σώμα. Είναι μητέρα της υγείας και προξενεί την καθαρότητα και διώχνει τις αμαρτίες. Ανοίγει την πόρτα του παραδείσου.

Προς το τέλος συμβουλεύει (και στην αρχή το λέει αυτό): Τώρα στην αρχή που θ' αρχίσεις να ανεβαίνεις στη σκάλα, να έχεις μεγάλη υπομονή. Χρειάζεται αγώνας και μάλιστα συνεχής και σκληρός. «Ουδείς κλίμακα υφ' εν ποτέ ανελθείν δεδύνηται». Τη σκάλα την ανεβαίνεις με ένα πήδημα; Πώς θα ανεβείς; Θα ανεβείς σκαλοπάτι - σκαλοπάτι. Παραπάνω δεν μπορείς. Τριάντα σκαλιά έχει αυτή η σκάλα. Θα πηγαίνεις ένα - ένα σκαλοπάτι. Και υπενθυμίζει ότι στον αγώνα αυτό υπάρχουν άγγελοι, οι οποίοι βοηθούν και ενισχύουν. Και προτρέπει: «Αναβαίνετε, αδελφοί, αναβαίνετε με προθυμίαν και χαράν την αγγελικήν αυτήν Κλίμακα, δια να φθάσωμεν εις το όρος του Κυρίου, εις τον υψηλόν θρόνον Αυτού».

Σ' όλα τα μοναστήρια, ιδίως στο Όρος, έχουν ζωγραφισμένη αυτή την Κλίμακα, εκτός που την έχουν βιβλίο και τη διαβάζουν τώρα τη Σαρακοστή. Η Εκκλησία μας εορτάζει τον άγιο Ιωάννη της Κλίμακας αυτή την Κυριακή, εκτός της ημέρας της κοιμήσεώς του. Έχουνε ζωγραφίσει, λοιπόν, στον τοίχο τη σκάλα. Η σκάλα ακουμπάει στη γη κι έχει τριάντα σκαλοπάτια. Στην κορυφή ακουμπάει στον Ουρανό. Στην επάνω μεριά είναι ο Χριστός μας με απλωμένα τα χέρια, κι από δω κι από κει η Παναγία μας και ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος. Αυτή είναι η εικόνα που φτιάχνεται συνήθως. Κάτω - κάτω στη γη είναι οι καλόγεροι. Για τους καλογήρους είναι η Κλίμακα, αλλά το ίδιο ισχύει και για τους άλλους, τους απλούς ανθρώπους. Οι καλόγεροι την κοιτάνε τη σκάλα, μερικοί αρχίζουν κι ανεβαίνουν. Άλλος είναι στο πρώτο σκαλοπάτι, άλλος στο τέταρτο, άλλος στο εικοστό, άλλος στο δέκατο πέμπτο και λοιπά. Ανεβαίνουν. Αλλά από κάτω από τη σκάλα είναι ανοιχτό το στόμα ενός δράκοντα, ο οποίος περιμένει ποιον θα κατασπαράξει. Υπάρχουν φωτιές, βγαίνουνε φλόγες. Και τούτο που έχει σημασία είναι ότι αυτοί που είναι στα σκαλοπάτια - είτε στο πρώτο, είτε στο πέμπτο, είτε στο εικοστό - δέχονται τα πειράγματα του διαβόλου που είναι κοντά τους και με διάφορα πιρούνια τους τρυπάει ή τους τραβάει. Μερικοί είναι αναποδογυρισμένοι και πέφτουνε. Κάποιος είναι μέσα στο στόμα του Δράκοντα μπασμένος. Άλλοι είναι άγγελοι πάλι, οι οποίοι τους βοηθάνε με τα χέρια τους για να ανεβαίνουν και στην επάνω - επάνω μεριά είναι ένας που πάει να πέσει μέσα στην αγκαλιά του Χριστού. Αυτή είναι η παραστατική Κλίμακα του βιβλίου.

Λοιπόν, αδελφοί μου, να φύγουμε με αυτή την εικόνα της σκάλας. Η ζωή είναι σκάλα και πρέπει να τη γεμίσουμε με αρετές, όσες μπορούμε περισσότερες. Να αρχίσουμε να ανεβαίνουμε τη σκάλα.

Θέλετε να προμηθευτείτε το βιβλίο για να το διαβάσετε; Προμηθευτείτε το. Με υπομονή όμως να το διαβάσετε. Δεν είναι από τα εύκολα βιβλία, που τα διαβάζεις ευχάριστα. Θα διαβάσω κάτι, για να κοιμηθώ. Όχι! Θα κάτσεις χάμω άμα θέλεις, θα στρωθείς, θα κάνεις την προσευχή σου πρώτα και θα πεις: Θα διαβάσω αυτή την Κλίμακα, που τόσα έχει πει αυτός ο Άγιος και έχει σώσει τόσους ανθρώπους. Θέλετε να το πάρετε, θέλετε μην το πάρετε. Αγωνιστείτε όμως• και να αγωνιστούμε όλοι για την αρετή. Ο καθένας εκεί που είναι• στο σπίτι του, στο γραφείο του, στο επάγγελμά του, στη δουλειά του, στην αγορά, όπου κι αν είναι. Οι αρετές παντού εφαρμόζονται. Η πίστη, η προσευχή, η αγάπη στο Χριστό, η καλοσύνη με τους άλλους ανθρώπους, η ταπείνωση, η συνδιαλλαγή, η συγχωρητικότητα χρειάζονται αγώνα για να καρποφορήσουν.

Αυτά όλα τα διδάσκει η Κλίμακα και μας τα επιβάλλει η πίστη μας. Αν θέλετε, έτσι να αγωνιστούμε, για να πούμε ότι κάνουμε καλή Σαρακοστή κι ότι έτσι θα φτάσουμε στο Πάσχα, όπως μας θέλει ο Κύριός μας. Αμήν.
Περισσότερα...

Η Εκκλησία στην Επανάσταση του 1821


Σε αυτή την ανάρτηση και επ' ευκαιρία της εθ- νικής μας εορτής, θα αναφερθούμε στη μεγάλη προσφορά της Εκκλησίας στην Επανάσταση του 1821, μέσα από το εξαίρετο κείμενο «Το ράσο στην Επανάσταση του ’21», του πρω- τοπρεσβυτέρου Γεωργίου Μεταλληνού.



Η συμμετοχή του Οικουμενικού Πατριαρχείου και γενικά όλου του Ράσου στον πανεθνικό Αγώνα του ΄21 ήταν αδύνατη χωρίς μία πολύ δύσκολη αυθυπέρβαση. Και η αυθυπέρβαση αυτή δεν έχει σχέση, όπως θα δεχόταν η αντικληρική προπαγάνδα, με κάποια εθελοδουλία ή αδιαφορία για το Γένος. Αντίθετα, σχετιζόταν, άμεσα με την γνήσια και αυθεντική αποκατάστασή του. Ας θυμηθούμε εδώ το βαθύτερο στόχο της Εθναρχίας και του Κλήρου μέσω της «περιορισμένης συνεργασίας» με τον κατακτητή. Ήταν η ανάσταση όλου του Ρωμαίικου, δηλαδή της αυτοκρατορίας της Ρωμανίας, με την παλαιά έκταση και εύκλειά της. Αυτό εννοούσε ο Πατροκοσμάς λέγοντας συχνά: «αυτό μια μέρα θα γίνει ρωμαίικο». Αυτό εννοούσε και ο Ρήγας Βελεστινλής, έστω και σε ένα άλλο ιδεολογικό πλαίσιο, όταν έλεγε στο «Θούριό» του: «Βούλγαροι κι Αρβανίτες και Σέρβοι και Ρωμηοί, αράπηδες και άσπροι, με μια κοινή ορμή, για την ελευθερίαν να ζώσωμεν σπαθί».

Μετά το κίνημα του Αλ. Υψηλάντη θα αλλάξει αυτός ο ρωμαίικος οικουμενικός στόχος του Ρήγα και των Κολλυβάδων, που ήταν ο στόχος της Εθναρχίας (1). Από τη μεγαλοϊδεατική ιδεολογία του Γένους θα ενταχθεί ο Αγώνας στο πλαίσιο της αρχής των εθνικοτήτων - καρπού της Γαλλικής Επαναστάσεως, στοχεύοντας όχι πια στην ανασύσταση της αυτοκρατορίας, αλλά στη δημιουργία ενός μικρού ανεξάρτητου κράτους, στο οποίο θα «στριμωχνόταν» κυριολεκτικά (πρβλ. το 1922) το Ελληνικό Έθνος. Αυτό το πέρασμα από τη Ρωμαίικη Οικουμένη στο Ελληνικό κράτος ισοδυναμούσε με θάψιμο της Ρωμηοσύνης. Έτσι ο αγώνας του ΄21 εντάχθηκε στα σχέδια των Μεγάλων Δυνάμεων της Ευρώπης για την αυτοκρατορία της Ρωμανίας. Στις ευρωπαϊκές αυλές, όπως λ.χ. του Ναπολέοντος, καθορίσθηκε ο χαρακτήρας της Ελληνικής Επαναστάσεως, που δεν θα έχει πια ρωμαίικο - οικουμενικό χαρακτήρα, αλλά στενά εθνικό και κατ΄ουσίαν «αρχαιοελληνικό». Θα είναι επανάσταση των Ελλήνων του Ελλαδικού Θέματος όχι μόνο εναντίον των Τούρκων, αλλά και εναντίον της Ρωμαίικης Εθναρχίας, ως συνέχειας της «Ρωμαϊκής Βασιλείας» των «Βυζαντινών» (2). Το πραξικοπηματικό Αυτοκέφαλο της Ελλαδικής Εκκλησίας (1833) είναι η απτή επιβεβαίωση αυτών των ξενόφερτων προσανατολισμών.

Η συμμετοχή, συνεπώς, του Ράσου - και μάλιστα του Οικουμενικού Πατριαρχείου - στον Αγώνα υπήρξε δείγμα υψηλής αυθυπερβάσεως και αυτοθυσίας, αφού ήταν πια φανερό ότι ο Αγώνας είχε σαφώς αντιρωμαίικο και αντιεθναρχικό χαρακτήρα, στρεφόμενο και κατά του Πατριάρχου, ως Εθνάρχου των Ρωμηών (3). Η συμμετοχή δε αυτή ομολογείται από εκείνους, που την έζησαν σ΄όλη τη διάρκεια του Αγώνα και ήταν σε θέση να την επιβεβαιώσουν.

«Πλησίον εις τον Ιερέα - έλεγε ο Θ. Κολοκοτρώνης - ήτον ο λαϊκός, καθήμενοι εις ένα σκαμνί, Πατριάρχης και τζομπάνης, ναύτης και γραμματισμένος, ιατροί, κλεφτοκαπεταναίοι, προεστοί και έμποροι».(4)

Ο ιστορικός του 19ου αιώνα Χρ. Βυζάντιος σημειώνει: «Προύχοντες, κληρικοί, αρματολοί και κλέφται, λόγιοι και πλούσιοι, συνεφώνησαν ή μάλλον συνώμοσαν και παραχρήμα επαναστάτησαν κατά της τουρκικής δυναστείας (5).

Ο εθνικός ιστορικός μας Κ. Παπαρρηγόπουλος ομολογεί: «Οσαδήποτε και αν υπήρξαν τα αμαρτήματα πολλών εκ των Πατριαρχών, ουδείς όμως εξ αυτών, ουδείς ωλίσθησεν περί την ακριβή του πατρίου δόγματος και των υπάτων εθνικών συμφερόντων τήρησιν»(6).

Ανάλογα αποτιμούν τη στάση του Ράσου στην Επανάσταση ο Δ. Κόκκινος, ο Δ. Φωτιάδης, ο Σπ. Μαρινάτος, ο Ι. Συκουτρής, ο Κ. Βοβολίνης, ο Ν. Τωμαδάκης, ο Απ. Βακαλόπουλος κ.ά.(7)

Υπάρχουν βέβαια, και επικριτές του Κλήρου, και των Αρχιερέων, που αμφισβητούν ή και αρνούνται την ειλικρινή και άδολη συμμετοχή τους στον Αγώνα. Τέτοιες θέσεις έχουν κατά καιρούς υποστηρίξει ο Γ. Κορδάτος (ιστορικός μαρξιστής), ο Γ. Σκαρίμπας (λογοτέχνης μαρξιστής, αλλ΄όχι ιστορικός) ο Γ. Καρανικόλας (δημοσιογράφος, όχι ιστορικός) (8) κ.ά. Οι θέσεις αυτές επαναλαμβάνονται στερεότυπα από άλλους λιγότερο σημαντικούς και άσχετους με την ιστορική έρευνα. Αρκεί να μελετήσει κανείς το «ΔΕΛΤΙΟΝ» της Ο.Λ.Μ.Ε. (9), για να διαπιστώσει πως αυτούσιες οι ιδεολογικές αυτές ερμηνείες για το ΄21 περνούν στο χώρο της παιδείας. Το πραγματικά όμως ανέντιμο είναι, ότι στη μάχη της Αλαμάνας επαινείται μεν ο Αθανάσιος Διάκος, ως «κατώτερος» κληρικός, όχι όμως και ο οργανωτής και αρχηγός του ελληνικού σώματος Μητροπολίτης Σαλώνων Ησαΐας πού έπεσε ηρωικά στη μάχη μαζί με τον αδελφό του παπα-Γιάννη, έγγαμο και πατέρα πολλών τέκνων. Αλλά πρέπει να πολεμούνται οι «δεσποτάδες»! Το τραγικά απελπιστικό δε είναι, ότι πολλές από τις παλαιότερες τοποθετήσεις έχουν πια ξεπερασθεί και στο χώρο της μαρξιστικής ιστορικής Σχολής, οπότε οι υποστηρικτές τους αποδεικνύονται «παλαιομοδίτες» στο χώρο του ιστορικού ερασιτεχνισμού. Νεώτεροι μαρξιστές ιστορικοί, έχουν αποκηρύξει την ερμηνευτική μέθοδο του Γ. Κορδάτου και απομακρυνθεί από την ιδεολογική προοπτική του. Επίσης έχουν απορρίψει την προπολεμική θεωρία του «λαϊκισμού» (π.χ. Λέων. Στρίγκας). Έτσι, ο Π. Ρούσος δέχεται την επανάσταση του ΄21 ως εθνικοαπελευθερωτική και ομολογεί: «Σε σύγκριση με το εθνικό το κοινωνικό έρχεται στο υπόστρωμα». Ανάλογα δέχονται ο καθηγ. Βασ. Φίλιας, ο Λεων. Στρίγκας, η Ελ. Αντωνιάδου-Μπιμπίκου κ.ά. (10)

Η επικρατούσα στο χώρο της μαρξιστικής σκέψης σήμερα θέση είναι, ότι η Επανάσταση του ΄21 είναι εθνικοαπελευθερωτική, με κοινωνικό περιεχόμενο, αλλά μία, στην οποία έλαβαν μέρος οι πιο ετερόκλητες δυνάμεις, κάθε μία με τις δικές της προϋποθέσεις και στοχοθεσία. Δεν έχει εκλείψει όμως τελείως η ιδεολογική προσέγγιση, που αναιρεί κάθε δυνατότητα ιστορικής - επιστημονικής κατανοήσεως και ερμηνείας.


Ένα από τα επισημότερα θύματα της παρατεινόμενης αυτής ιδεολογικής αδιαλλα- ξίας είναι ο Μέγας Οικουμε- νικός Πατριάρχης του Αγώ- να, Αγιος Γρηγόριος Ε΄(11). Η ερμηνεία της στάσης του στον Αγώνα απαιτεί επαρκή γνώση της εποχής (ιστορι- κά, κοινωνιολογικά, πολιτι- κά, διπλωματικά) και τη χρήση ορθών κριτηρίων, συγχρόνων δηλαδή και όχι σημερινών (ιστορικός ανα- χρονισμός).


Ο σοφός εκείνος Γενάρχης, πώς ήταν δυνατόν να παραβλέψει τους αρνητικούς παράγοντες, που απειλούσαν κάθε επαναστατική σκέψη (Ιερά Συμμαχία, Τσάρος, προηγούμενες οικτρές αποτυχίες, π.χ. 1790); Γιατί να απαιτεί κανείς λιγότερη σύνεση από εκείνη του Κοραή και του Καποδίστρια, πού ήσαν τελείως αρνητικοί στα σχέδια εξεγέρσεως; Και όμως, σε καμία παρακωλυτική ή αποτρεπτική ενέργεια δεν προέβη, η δε αλληλογραφία του είναι σαφώς θετική και φανερώνει την εσωτερική συμμετοχή του στα σχέδια της Φιλικής (12). Θα ερωτήσει, βέβαια, κανείς: και ο περιβόητος αφορισμός του κινήματος Υψηλάντου - Σούτσου; Δεν εν είναι σαφής αντίδραση του Γρηγορίου; Έτσι άλλωστε ερμηνεύεται ως σήμερα από την αρνητική κριτική. Μπορεί όμως να «ερμηνευθεί» ο αφορισμός χωρίς να ληφθεί υπόψη το κλίμα, μέσα στο οποίο έγινε; Και ποιο ήταν το κλίμα αυτό; - Έκρηξη της οργής του Σουλτάνου (απόλυτου κυρίου πάνω σε κάθε υπήκοο) - Αμεσος κίνδυνος γενικής σφαγής των Ρωμηών (ομολογία εκθέσεων των Ξένων της Κων/πόλεως) (13). Απερίγραπτες θηριωδίες, που προοιώνιζαν τη συνέχεια. - Παύση από τον Σουλτάνο δύο Μ. Βεζίρηδων, με την κατηγορία της επιεικούς στάσεως έναντι των Ρωμηών - Απαγχονισμός του Σειχουλισλάμη (Θρησκευτικού αρχηγού), κατηγορουμένου για απείθεια (δεν εξέδωσε φετφά για την σφαγή και εξόντωση των Ρωμηών) (14) - Εκτελέσεις Φαναριωτών (Μουζούρηδων και Μητροπολιτών) κλ.π.

Ποιος μπορεί μετά από όλα αυτά να αρνηθεί, ότι ο αφορισμός ήταν πράξη ανάγκης και «στάχτη στα μάτια του Σουλτάνου»; (Νικοπόλεως Μελέτιος). Αυτή ακριβώς ήταν και η ερμηνεία του άμεσα θιγομένου από τον αφορισμό, Αλ. Υψηλάντη: «Ο Πατριάρχης, βιαζόμενος υπό της Πόρτας, σας στέλλει αφοριστικά και Εξάρχους, παρακινώντας σας να ενωθήτε με την Πόρταν. Εσείς όμως να τα θεωρήτε αυτά ως άκυρα, καθότι γίνονται με βίαν και δυναστείαν και άνευ της θελήσεως του Πατριάρχου» (15). Μόνο, λοιπόν, μετά από την γνώση όλων αυτών μπορεί να εκτιμηθεί σωστά και ο απαγχονισμός του Γρηγορίου. Ο πρώτος Πατριάρχης της Ρωμηοσύνης εκτελέσθηκε ως «προδότης» του Σουλτάνου και όχι των Ρωμηών (16). Και εύλογα, αφού τυπικά ήταν ο δεύτερος μετά τον Σουλτάνο αξιωματούχος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ενώ δε ο αφορισμός δεν είχε καμιά αρνητικά απήχηση στον Εθνικό Αγώνα, αφού ήταν γνωστή η προέλευσή του, το «σχοινί του Πατριάρχη» ανέπτυξε μίαν ευεργετική δυναμική, διότι έγινε κινητήρια δύναμη στο αγωνιζόμενο ΄Εθνος.

Η ιδεολογικοποιημένη ερμηνεία δεν αφήνει όμως άθικτους και τους άλλους Αρχιερείς. Θέλοντας να μειώσουν τη διακεκριμένη συμμετοχή αρχιερέων, όπως λ.χ. ο Παλαιών Πατρών Γερμανός ή ο Σαλώνων Ησαΐας μιλούν για «εκατοντάδες αρχιερέων» (Σκαρίμπας), η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων (δήθεν) απέσχε και υπονόμευσε τον Αγώνα (17). Έχουν όμως έτσι τα πράγματα;

Οι Αρχιερείς του Οικουμενικού Θρόνου δεν ξεπερνούσαν τους 200, στις 171 συνολικά επαρχίες του. Ο αριθμός δε αυτός περιλαμβάνει και τους Αρχιερείς των άλλων ρωμαίικων Πατριαρχείων, που ήταν στα όρια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (18). Ο Σπ. Τρικούπης, Θ. Φαρμακίδης κ.ά. δέχονται τον αριθμό 180, οι δε τιτουλάριοι Αρχιερείς δεν υπερέβαιναν τους 20 (19). Ποια ήταν, λοιπόν η συμμετοχή αυτών των Αρχιερέων στη Φιλική Εταιρεία; (20)

Παρά τον αστικό χαρακτήρα της Φιλικής, οι πρωτεργάτες της δεν είχαν δυτική αντιφεουδαρχική συνείδηση, διότι στην «καθ΄ημάς Ανατολήν» δεν υπήρχε φεουδαρχία φραγκικού τύπου (φυσική αριστοκρατία). Γι΄αυτό ενώ στη Δύση ο Κλήρος, και μάλιστα οι Επίσκοποι, εθεωρούντο προέκταση της τάξεως των Ευγενών, η Φιλική στράφηκε εδώ στον Κλήρο και μάλιστα στις κεφαλές του. Αυτό επιβεβαιώνει και ο Κορδάτος: «Οι Φιλικοί (...;) επεδίωξαν να δώσουν χαρακτήρα πανεθνικόν εις την ωργανωμένην επανάστασιν και δι΄αυτό προσηλύτισαν και μερικούς Φαναριώτας και ανωτέρους Κληρικούς» (21). Το επίθετο («μερικούς») απορρέει από το ιδεολογικό πρίσμα του Κορδάτου και δεν ανταποκρίνεται στο ελάχιστο στα πράγματα.

Από το 1818 μυήθηκαν στην Φιλική Εταιρεία όλοι σχεδόν οι αρχιερείς της Πελοποννήσου (22), κάτι που αναγκάζεται να το παραδεχθεί ο αγαθότερος Σκαρίμπας: «Η Φιλική Εταιρεία (...;) στο κόλπο είχε μυήσει όλους σχεδόν τους Παλαιοελλαδίτες κοτσαμπάσηδες και προπαντός τους δεσποτάδες» (23). Η αλήθεια είναι, ότι ως Ρωμηοί οι ηγέτες της Φιλικής γνώριζαν την επιρροή των Αρχιερέων στο λαό. Μέσα στα έτη 1818 - 1821 όλοι σχεδόν οι Αρχιερείς έγιναν μέλη της Φιλικής. Μαρτυρίες αδιαμφισβήτητες καλύπτουν 81 περιπτώσεις. Για έναν αριθμό απουσιάζουν μαρτυρίες, χωρίς όμως να μπορεί να υποστηριχθεί, ότι δεν είχαν μυηθεί και εκείνοι. Απουσιάζει όμως και κάθε μαρτυρία για προβολή αρνήσεως ή για υπονόμευση του έργου της Εταιρείας. Οι περισσότεροι ιστορικοί δέχονται, ότι οι Αρχιερείς υπήρξαν η σπονδυλική στήλη της Φιλικής και ο κύριος παράγων του έργου της, λόγω του υψηλού κύρους τους στο Λαό (24). Αν οι Αρχιερείς εξ άλλου δεν περιέβαλλαν με την αγάπη τους το έργο της Φιλικής, πολλά πράγματα μπορούσαν να ανατραπούν. Μία αναφορά, τέλος, στην ποσοστιαία σύνθεση της Φιλικής δίνει τα στοιχεία: Κληρικοί 9,5%, Αγρότες 6% και Πρόκριτοι 11,7% (25).

Ιδιαίτερα από την περιοχή της Ελλάδος αναφέρονται επώνυμα στις πηγές 73 αρχιερείς, που έλαβαν ενεργό μέρος στον Αγώνα. Σαρανταδύο Αρχιερείς υπέστησαν ταπεινώσεις, εξευτελισμούς, φυλακίσεις, διώξεις κάθε είδους, βασανιστήρια, εξορίες κλπ. Δύο Οικουμενικοί Πατριάρχες (Γρηγόριος Ε΄, Κύριλλος ΣΤ΄) και 45 Αρχιερείς (Μητροπολίτες) εκτελέσθησαν ή έπεσαν σε μάχες. Κατά τον Γάλλο Πρόξενο Πουκεβίλ οι κληρικοί-θύματα του Αγώνα ανέρχονται συνολικά σε 6.000 (26).

Υπάρχει όμως και το «εξ αντιθέτου» επιχείρημα. Η μαρτυρία των Τούρκων Ιστορικών για τη δράση του ελληνορθοδόξου Κλήρου στον Αγώνα του ΄21 (27). Έτσι ο Μώραλη Μελίκ Μπέη δέχεται ότι «τον λαόν (της Πελοποννήσου) υπεκίνησαν οι έχοντες συμφέροντα και σχέσεις μετά τούτων, οι έμποροι, οι πρόκριτοι, και κυρίως οι μητροπολίται και γενικώς οι ανήκοντες εις τον κλήρον, δηλαδή οι πραγματικοί ηγέται του Έθνους» (28). Ο δε Ζανί Ζαντέ σημειώνει: «Τα σχέδια ετηρούντο μυστικά μεταξύ του Πατριάρχου των Μητροπολιτών, των Παπάδων, των Δημογερόντων» (29).

Δια να κλείσουμε το θέμα αυτό, θα προσθέσουμε, ότι ενίοτε τον 19ο αιώνα εγείρονταν αντιδράσεις όχι για την μη συμμετοχή των Κληρικών μας στον απελευθερωτικό Αγώνα, αλλά αντίθετα για τη συμμετοχή τους σ΄ αυτόν. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Κεφαλλονίτη κοσμοκαλόγηρου και ησυχαστή Κοσμά Φλαμιάτου (1786 - 1852) (30). Κατά τον Φλαμιάτο η Αγγλία εκμεταλλεύθηκε τον Αγώνα του ΄21. Με την εμπλοκή του Κλήρου σ΄αυτόν επεδίωξε «ίνα διεγείρη την παγκόσμιον, ει δυνατόν, περιφρόνησιν, μίσος, αποστροφήν και συνωμοσίαν κατά του Κλήρου, τόσον την εκ των Αρχών, όσον και την εκ του λαού. Δι΄αυτόν τον σκοπόν προς τοις άλλοις εκίνησεν εμμέσως εις τους αρχηγούς της Φιλικής Εταιρείας και εισήχθησαν εν αυτώ ο Οικουμενικός Πατριάρχης, πολλοί Επίσκοποι και άλλοι εκ του Κλήρου της Ανατολής, και εφάνησαν τινες εξ αυτών οπλοφορούντες εις το στάδιον του κατά των Οθωμανών πολέμου, φαινόμενον όλως μοναδικόν, αλλόκοτον και αποτρόπαιον, εις την Ορθόδοξον Εκκλησίαν...;» (31)

Δεν θα ασχοληθούμε με την ορθότητα ή όχι των κρίσεων του Φλαμιάτου, που έχει το δικό του πρίσμα θεωρήσεως.

Το σκανδαλιστικό για ησυχαστές σαν τον Φλαμιάτο είναι η συμμετοχή του Κλήρου στις πολεμικές επιχειρήσεις («οπλοφορία») και σε μία συνωμοτική Εταιρεία, όπως η Φιλική. Την τελευταία θεωρεί κατευθυνόμενη «εμμέσως» από την Αγγλία. Μάλλον, συνεπώς, αυτό προσκρούει στη συνείδησή του, ότι δηλαδή η Επανάσταση εξυπηρετούσε τους σκοπούς της Δύσεως. Σ΄αυτό ακριβώς, πιστεύουμε, έγκειται η αντίθεσή του. Ότι ο Κλήρος της Ελλάδος, εν αγνοία του, εξυπηρέτησε σκοπούς αλλοτρίους και όχι τα όνειρα της Ρωμηοσύνης. Ο Φλαμιάτος γράφει στη δεκαετία του 1840, όταν πολλά πια έχουν αποσαφηνισθεί. Σημαντικό όμως είναι ότι θεωρεί τον Οικουμενικό Πατριάρχη μέλος της Φιλικής Εταιρείας, σ΄αντίθεση με τους σημερινούς επικριτές του. Για τους παραδοσιακούς ορθοδόξους όμως αυτό ήταν το σκάνδαλο και όχι το αντίθετο. Ο Γενάρχης της Ρωμηοσύνης να υποθάλπει κινήσεις, που στρέφονταν εναντίον της...;

Γι΄αυτό μιλήσαμε για «θυσία» και «αυθυπέρβαση» του Ράσου. Η εθναρχική πολιτική εγκαταλείφθηκε για χάρη της ελευθερίας της Ελλάδος (32). Ο Όθωνας στα 1833 θα πάρει για τους Έλληνες, πολιτικά και εκκλησιαστικά, τη θέση του Εθνάρχη Οικουμενικού Πατριάρχη. Η αγανάκτηση του Φλαμιάτου εστιάζεται, ακριβώς, στη αντίθετη κατεύθυνση από τις αιτιάσεις των επικριτών του Κλήρου. Το Ράσο θυσίασε τα πάντα για την Ελλάδα και την εθνική αποκατάστασή της.

Συμπερασματικά:

Η συμμετοχή του Ράσου στους εθνικούς μας αγώνες δεν είναι ασφαλώς, ο μο- ναδικός λόγος της παρου- σίας του Κλήρου στην κοι- νωνία μας. Κύρια αποστολή του Ράσου είναι το έργο του ιατρού στο «Πνευματικόν Ια- τρείον» της Εκκλησίας για την πνευματική και υπαρ- κτική αποκατάσταση του ανθρώπου μέσα στο Σώμα του Χριστού. Η Εκκλησία δεν μπορεί ποτέ να θεω- ρείται ως ένας συμβατικός θεσμός, κοινωνικού χαρακτήρα, μέσα στον υπόλοιπο κρατικό και εθνικό βίο, με σκοπό να σώζει απλώς την ιστορική διάσταση.

Εν τούτοις η Ορθόδοξη Εκκλησία, και μάλιστα η Ελλαδική, πρωτοστατεί σ΄όλους τους απελευθερωτικούς μας αγώνες. Γιατί; Διότι τούτο απορρέει από την πίστη της για τον κόσμο και τον άνθρωπο. Η Ορθοδοξία βλέπει την ελευθερία ως το φυσικό κλίμα αναπτύξεως και πραγματώσεως του ανθρωπίνου προσώπου. Πραγματική δε ελευθερία είναι η δυνατότητα κοινωνίας του ανθρώπου με το Θεό και τους συνανθρώπους του, σε βαθμό γνησιότητας, πληρότητας και αυθεντικότητας έξω δηλαδή από κάθε αναγκαστικότητα. Η ανθρώπινη ελευθερία εντάσσεται στα πλαίσια του θελήματος του Θεού και είναι (και ως εθνική - κοινωνική) έννοια καθαρά θεολογική - εκκλησιαστική (33).

Ο Ορθόδοξος Κλήρος δεν μπορεί να μη συμμετάσχει στους εθνικούς - απελευθερωτικούς μας αγώνες, διότι το έργο του και στην περίοδο της ειρήνης είναι απελευθερωτικό. Αγώνας για την καταξίωση του Ρωμηού, ως απελευθέρωση από τα δεσμά της εσωτερικής δουλείας, της αμαρτίας (34). Η εσωτερική δε δουλεία κατά κύριο λόγο επιφέρει και την εξωτερική. Διότι δουλεία δεν είναι, κυρίως η αναγκαστική υποταγή, αλλά η εσωτερική υποταγή και ταύτιση με τον κατακτητή, η νέκρωση του πνεύματος αντιστάσεως και του ψυχικού δυναμισμού. Γι΄αυτό και πιστεύουμε, ότι η σημαντικότερη προσφορά του Ράσου στο Έθνος μας δεν ήταν τόσο η συμμετοχή του Κλήρου στις ένοπλες εξεγέρσεις και συγκρούσεις, όσο η συμβολή του Ράσου στη συντήρηση του ελληνορθόδοξου φρονήματος του Γένους και της αγάπης του προς την ελευθερία. Χωρίς αυτές τις προϋποθέσεις δεν θα μπορούσε να υπάρξει Εικοσιένα.


ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1 Βλ. το κεφάλαιο «Το ανολοκλήρωτο ΄21» του Γ.Δ.Μεταλληνού, ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΚΑΙ ΑΛΛΟΤΡΙΩΣΗ, Αθήνα 2001, σ. 191 ε.ε.

2 Βλ. τη σπουδαία ανάλυση του καθηγ. π. Ιωάννου Ρωμανίδου, στο έργο του. Το προπατορικόν αμάρτημα, Αθήνα 1989, σ. ιδ΄ε.ε.

3 Ph. Sherrard, Δοκίμια για τον Νέο Ελληνισμό, Αθήνα 1971, σ. 296 ε.

4 Θ. Κολοκοτρώνη, Διήγησις συμβάντων ελληνικής φυλής. Εκδ. Πάπυρος, Αθήναι, σ. 29

5 Χρ. Βυζαντίου, Ιστορία τακτικού στρατού, σ. 265. Βλ. στου Π.Γεωργαντζή. Οι Αρχιερείς και το Εικοσιένα, Ξάνθη 1985, σ. 189.

6 Κ. Παπαρρηγοπούλου, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμ. 7, Αθήναι 1925, σ. 216/17.

7 Παραθέματα βλ. στου Π.Γεωργαντζή οπ. π. σ. 190 ε.ε. Πβρλ. σ. 248 ε.ε. «Διακηρύξεις εθνοσυνελεύσεων», «κρίσεις συγχρόνων με την Επανάσταση ιστορικών».

8 Παραθέματα σχετικά βλ. στου Π. Γεωργαντζή, όπ. π.σ. 197 ε.ε. και 234 ε.ε. Για να γίνει συνειδητή η φθορά εκ μέρους του δυτικού διαφωτισμού, αρκεί να σημειώσουμε, ότι μεταξύ των επικριτών του Πατριάρχου Γρηγορίου του Ε΄ δεν είναι μόνο μαρξιστές, αλλά και ο χριστιανός καθηγητη. Αλεξ. Τσιριντάνης. Στο ίδιο, σ. 198 - 99: Το Οικουμ. Πατριαρχείο «δεν ήθελε την Επανάσταση και ο Πατριάρχης την αφώρισε. Βρέθηκαν μερικοί να πουν πως τάχα ο τρομερός αφορισμός ήλθε και στον Μωριά και ήθελε να δέσει τα χέρια του Θεοδώρου Κολοκοτρώνη. Θα μπορούσε βέβαια, ο Πατριάρχης να είχε κατά κάποιο τρόπο διαμηνύσει στο λαό, να μη πάρουν στα σοβαρά τον αφορισμό. Τέτοιο πράγμα όμως δεν έγινε, γιατί απλούστατα ο αφορισμός ήταν αληθινός και «σπουδαίος». Έγινε στα σοβαρά, σοβαρώτατα». (Βλ. Αλεξ. Τσιριντάνη. Το Εικοσιένα, στο περιοδ. ΣΥΖΗΤΗΣΗ, τεύχος 195, Ιανουαρ. 1977, σ. 2) Το κείμενο του καθηγητή Τσιριντάνη, αποδεικνύει, ότι η «παρερμηνεία» δεν είναι προνόμιο «αντορθοδόξων» και «ανθελληνικών» ιδεολογιών. Το τραγικό όμως στην περίπτωση, και σκανδαλώδες συνάμα για σοβαρό και ανεγνωρισμένο επιστήμονα, είναι όχι μόνο ή απουσία γνώσεως αλλά και ενδιαφέροντος (στα 1977!) για γνώση της σχετικής με το θέμα βιβλιογραφίας που δίνει απάντηση στα μετέωρα ερωτήματά του. Από πλευράς δε στενά επιστημολογικής διερωτάται κανείς, αν ο επιστήμων δικαιούται να αδιαφορεί για το λόγο των ειδικών στην έρευνα. Και μία αφελής απορία: Και αν ακόμα ο άγιος Πατριάρχης είχε «διαμηνύσει στο λαό...;κλπ» (και είχε πράγματι «διαμηνύσει» βλ. Ι.Μ.Χατζηφώτη, ο Γρηγόριος ο Ε΄ μέσα από τα έγγραφα και τις πηγές του αγώνα, Αθήνα 1988, σ. 21 ε.ε.) πού θα το εύρισκε ο Αλ. Τσιριτντάνης; τοιχοκολλημένο σε κάποια δημόσια πλατεία; Καλά έλεγε ο μακαρίτης και «άθεος» Γιάννης Σκαρίμπας, «από την ψώρα του Κοραή δεν απαλλάχθηκε ακόμα το Έθνος»...;

9 Βλ. το τεύχος Μαρτίου 1983, έτ. 34/τεύχος 556, σ. 3: «Οι κοτσαμπάσηδες και ο ανώτερος κλήρος στη πλειοψηφία τους είτε σύρθηκαν στην επανάσταση, γιατί δεν μπορούσαν να κάνουν διαφορετικά μπροστά στο γενικό ξεσηκωμό, είτε προσχώρησαν υστερόβουλα αποβλέποντας σε μία νέα μορφή κυριαρχίας πάνω στον επαναστατημένο λαό (...;) Ο ανώτερος κλήρος, με λίγες φωτεινές εξαιρέσεις, πολέμησε την επανάσταση με τα μέσα που διέθετε και με επικεφαλής τους Πατριάρχες των αφορισμών (Γρηγόριο Ε΄ Πολύκαρπο Ιεροσολύμων) Προβλ. Π.Γεωργαντζή, όπ. π. σ. 201. Αυτό που έχει σημασία είναι, ότι το πνεύμα του «λαϊκισμού» εμποδίζει το κείμενο να λάβει υπόψη τις περιπτώσεις που αρχηγοί, όπως ο Κολοκοτρώνης, με την απειλή των όπλων κράτησαν τμήματα του λαού στις μάχες, εμποδίζοντας την λιποταξία τους. Έτσι καταντά η ερμηνεία μονομερής και ιδεολογική.

10 Βλ. στου Π. Γεωργαντζή, όπ. π. σ. 238. ε.

11 Τις νεώτερες μελέτες για το πρόσωπο βλ. στη Βιβλιογραφία.

12 Βλ. Ι.Μ.Χατζηφώτη, όπ. π.

13 Βλ. Γεωργίου Θ.Ζώρα. Ο απαγχονισμός του Πατριάρχου Γρηγορίου του Ε΄εις την έκθεσιν του Ολλανδού Επιτετραμμένου Κωνσταντινουπόλεως, Αθήναι 1976, σ. 4 ε.

14 Μπορεί να αποκληθεί πρώτος μάρτυρας του Αγώνος της Ανεξαρτησίας μας.

15 Η Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Έκδοτικής Αθηνών, τόμ. ΙΒ΄, σ/32 και 36 (Α. Δεσποτόπουλος) γράφει σχετικά: «...;Επικρίθηκε εν τούτοις ο Πατριάρχης και επικρίνεται ακόμη, επειδή έστερξε στον αφορισμό και έστειλε τις νουθετικές εγκυκλίους. Οι επικριτές όμως δεν αναλογίζονται τι θα πάθαινε το Έθνος, αν ο Πατριάρχης τηρούσε αρνητική στάση απέναντι στις αξιώσεις του Σουλτάνου. Συμμορφώθηκε, άλλωστε, τότε ο Πατριάρχης προς την σταθερή παράδοση της Εκκλησίας, που με παρόμοια στάση κατόρθωνε σε ανάλογες κρίσιμες περιστάσεις να σώζει το Γένος. Αλλωστε θα ήταν εντελώς παράλογη και ανεύθυνη διαφορετική απόφαση. Αν δεν γινόταν ο αφορισμός, ήταν σχεδόν βέβαιο, ότι θα εξοντώνονταν εκατοντάδες χιλιάδες ορθοδόξων χριστιανών».

16 Κατά την «Προκήρυξη»του Σουλτάνου (YAFTA) «ο δόλιος Ρωμηός Πατριάρχης, καίτοι κατά το παρελθόν είχε δώσει πλαστά δείγματα αφοσιώσεως, όμως κατά την περίπτωσιν ταύτην, μη δυνάμενος να αγνοή την συνωμοσίαν της επαναστάσεως του έθνους του (...;) γνωρίζων δε ο ίδιος και υποχρεωμένος να γνωστοποιήση και εις όσους το ηγνόουν, ότι επρόκειτο περί επιχειρήσεως ματαίας, ήτις ουδέποτε θα επετύγχανε (...;) όμως ένεκα της εμφύτου διαφθοράς της καρδίας του, ού μόνον δεν ειδοποίησε, ουδέ επετίμησε τους αφελείς (...;) αλλά, κατά τα φαινόμενα, αυτός ο ίδιος όπισθεν των παρασκηνίων, έδρα κρυφίως, ως αρχηγός της επαναστάσεως...;» (Γ.Ζώρα, όπ. π. σ. 9) Ο Σουλτάνος, γνώστης των πραγμάτων, δίνει την ερμηνεία του, που αποδεικνύεται σοβαρότερη από εκείνη νεωτέρων, όπως ο Γ. Καρανικόλας.

17 Βλ. στου Π. Γεωργαντζή, όπ. π. σ. 263. ε.

18 Στο ίδιο , σ. 206 ε.ε.

19 Στο ίδιο , σ. 210-11

20 Βλ. την εκτενή και εμπεριστατωμένη έκθεση του Π. Γεωργαντζή, όπ. π. σ. 261 ε.ε.

21 Γ. Κορδάτου. Η κοινωνική σημασία της Ελληνικής Επαναστάσεως, σ. 144. Πρβλ. Π. Γεωργαντζή όπ. π. σ. 214. σ. 463.

22 Π. Γεωργαντζή, όπ. π. σ. 215 ε.ε.

23 Το Εικοσιένα και η αλήθεια, τ. Α΄, σ. 59 και Β΄, σ. 93.

24 Ο Th. Gordon λ.χ. ιστορικός του Αγώνα (Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, μετάφρ. Φ.Βράχα, τόμ. Α΄ 134) γράφει: «Δεν τολμούμε να βεβαιώσουμε, πως ο Πατριάρχης και τα μέλη της Συνόδου ήταν απόλυτα αθώοι συνωμοσίας κατά του κράτους. Αντίθετα, έχομε λόγους να πιστεύουμε, ότι ο Γρηγόριος γνώριζε την ύπαρξη της Εταιρείας και ότι μερικοί από τους άλλους Ιεράρχες ήταν βαθειά πλεγμένοι στις μηχανορραφίες της».

25 Βλ. στου Π. Γεωργαντζή, σ. 240.

26 Λεπτομερή ανάλυση βλ. στο ίδιο, σ. 281 ε.ε.

27 Βλ. τις μελέτες: Νικηφόρου Μοσχοπούλου, Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως κατά τους Τούρκους Ιστοριογράφους, Αθήναι 1960. Ι. Παπαϊωάννου, Ιστορικές Γραμμές, τ. Α΄ Λάρισα 1979.

28 Ν. Μοσχοπούλου, όπ. π. σ. 167. Ι. Παπαϊωάνννου, όπ. π. σ. 240.

29 Ν. Μοσχοπούλου, σ. 107. Ι. Παπαϊωάννου, σ. 240.

30 Βλ. Γ.Δ. Μεταλληνού, ΚΟΣΜΑΣ ΦΛΑΜΙΑΤΟΣ (1786 - 1852).Ένας μάρτυρας της ορθοδόξου παραδόσεως στο Ελληνικό Κράτος, ανάτ. από τη ΘΕΟΛΟΓΙΑ, Αθήναι 1987.

31 Κοσμά Φλαμιάτου. Άπαντα (Εκδόσεις «Σπανός»), Αθήναι 1976, σ. 96/7.

32 Για το ίδιο πράγμα «κατηγορεί»το Οικουμενικό Πατριαρχείο και ο Ράνσιμαν: «Δεν θα μπορούσε το Πατριαρχείο να είχε γίνει η δύναμη, που θα συγκέντρωνε τον ορθόδοξο κόσμο και έτσι θα εξουδετέρωνε τις κεντρόφυγες τάσεις του βαλκανικού εθνικισμού; Η ευκαιρία χάθηκε. Το Πατριαρχείο μάλλον ελληνικό, παρά Οικουμενικό». (Οπ. π. σ. 694).

33 Βλ. Μάρκου Α. Σιώτου, Η θρησκευτική αξία της εθνικής ελευθερίας, στην Ε.Ε. της Θ.Σχ. του Π.Α., τ. Κ΄(1973) σ. 41 - 70.

34 Γ.Δ. Μεταλληνού. «Θεολογία απελευθερώσεως» και «Θεολογία ελευθερίας», στο περ. ΚΟΙΝΩΝΙΑ, τ. ΛΒ΄ (1989) σ. 51 - 61.

Αναδημοσίευση κειμένου από: resaltomag.gr
Περισσότερα...

Παρασκευή 23 Μαρτίου 2012

Τα καρφιά στο πεζοδρόμιο



Ήταν μια φορά ένας νεαρός, ο οποίος συμπεριφερόταν μερικές φορές βίαια.

Ο πατέρας του, του έδωσε ένα σακουλάκι με καρφιά και του είπε να καρφώνει ένα καρφί στο πεζοδρόμιο μπροστά από τον κήπο κάθε φορά που θα έχανε την υπομονή του και θα μάλωνε με κάποιον. Την πρώτη μέρα έφτασε στο σημείο να καρφώσει 37 καρφιά στο πεζοδρόμιο.



Κατά τις εβδομάδες που ακολούθησαν έμαθε να ελέγχει τον εαυτό του και ο αριθμός των καρφιών που κάρφωνε στο πεζοδρόμιο λιγόστευε συνεχώς μέρα με τη μέρα: είχε ανακαλύψει ότι ήταν πιο εύκολο να συγκρατείται από το να καρφώνει καρφιά.

Τελικά, έφτασε η μέρα κατά την οποία ο νεαρός δεν έβαλε ούτε ένα καρφί στο πεζοδρόμιο. Τότε πήγε στον πατέρα του και του είπε ότι εκείνη την ημέρα δεν χρειάστηκε να βάλει ούτε ένα καρφί.

Τότε ο πατέρας του, του είπε να βγάζει ένα καρφί για κάθε μέρα που θα περνούσε χωρίς να χάσει την υπομονή του.

Οι μέρες πέρασαν και ο νεαρός τελικά μπόρεσε να πει στον πατέρα του ότι είχε βγάλει όλα τα καρφιά απ το πεζοδρόμιο.

Ο πατέρας τότε, οδήγησε τον υιό του στο πεζοδρόμιο μπροστά από τον κήπο και του είπε:

- «Παιδί μου, συμπεριφέρθηκες καλά, αλλά κοίτα πόσες τρύπες έχει το πεζοδρόμιο. Αυτό δεν θα είναι πια όπως πριν. Όταν μαλώνεις με κάποιον και του λες κάτι προσβλητικό, του αφήνεις μια πληγή όπως αυτή. Μπορείς να μαχαιρώσεις έναν άνθρωπο και μετά να του βγάλεις το μαχαίρι, ωστόσο όμως θα του μείνει πάντα μια πληγή.»

«Λίγη σημασία έχει πόσες φορές θα ζητήσεις συγνώμη, η πληγή που γίνεται με τα λόγια κάνει τόση ζημιά όσο και μία πληγή στο σώμα σου. Γι' αυτό, πρόσεχε τα λόγια σου και σκέψου καλύτερα την επόμενη φορά που πρόκειται να χάσεις την ψυχραιμία σου. »

Αναδημοσίευση κειμένου από: opougis.blogspot.com
Περισσότερα...

Τρίτη 20 Μαρτίου 2012

Το κομποσχοίνι


Στην ανάρτηση αυτή θα αναφερθούμε στο κομποσχοίνι, το μεγάλο αυτό όπλο της προσευχής εναντίον του δια- βόλου.

Το κομποσκοίνι που έχουν όλοι οι Ορθόδοξοι μοναχοί και το χρησιμοποιούν και πολλοί ορθόδοξοι λαϊκοί, είναι συνήθως μάλλινο και πλεγμένο σε διάφορα μεγέθη. Από πολύ μικρό, που φοριέται στο δάχτυλο, έως πολύ μεγάλο: 33άρι (με 33 κόμπους), 50άρι (με 50 κόμπους), 100άρι, 500άρι κ.λπ.


Σύμφωνα με την παράδοση, ο Όσιος Παχώμιος το 320 μ.Χ., ίδρυσε με την βοήθεια του Αγίου Αντωνίου το πρώτο μοναστήρι στην Θηβαϊδα της Αιγύπτου. Άρχισε να αναζητεί τρόπο που θα βοηθούσε τους μοναχούς στην αυτοσυγκέντρωση της προσευχής και στην αρίθμηση των ευχών. Κατά την παράδοση πάντα, ο Αρχάγγελος Γαβριήλ επισκέφθηκε στον ύπνο του τον όσιο Παχώμιο και του έδειξε πώς θα φτιάξει το εργαλείο που θα εξυπηρετούσε τις ανάγκες της προσευχής. Το εργαλείο αυτό ήταν το κομποσκοίνι.

Στην προσευχή με κομποσκοίνι, που βοηθά πολύ στη συγκέντρωση του νου, ακολουθείται συγκεκριμένη τεχνική μέθοδος. Σε κάθε κόμπο που περνά ανάμεσα στα δάχτυλά του ο προσευχόμενος, λέει αλληλοδιαδόχως τις ευχές: Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με, Ὑπεραγία Θεοτόκε σῶσον ἡμᾶς, Ἅγιοι τοῦ Θεοῦ πρεσβεύσατε ὑπέρ ἠμῶν. Είναι δυνατόν να λέγεται και μόνη η ευχή Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησόν με. Το κομποσκοίνι έχει σχεδιαστεί για προσευχή, και όχι για να παίζει ρόλο βραχιολιού στον καρπό του χεριού.

Στο κομποσκοίνι, κάθε τμήμα του έχει κάποια συμβολική σημασία. Είναι πλεγμένο κυρίως από μαλλί για να θυμίζει στα μέλη της Εκκλησίας ότι είναι τα λογικά πρόβατα του Ιησού Χριστού (Ιωάν. 10:11). Έχει χρώμα μαύρο που συμβολίζει το πένθος των αμαρτιών αφού "Οὐδεὶς ἀναμάρτητος" (πρβλ. Γ' Βασ. 8:46, Ιώβ 4:17, Ρωμ. 3:9-12 κ.ά.). Πάνω του το κομποσκοίνι έχει τον σταυρό για να φέρνει στη μνήμη "ἔτι ἁμαρτωλῶν ὄντων ἡμῶν Χριστὸς ὑπὲρ ἡμῶν ἀπέθανε" (Ρωμ. 5:8). Συνήθως το κομποσκοίνι καταλήγει σε μία φούντα που ο σκοπός της είναι το σκούπισμα των δακρύων ("τοῖς δάκρυσιν ἔβρεξέ μου τοὺς πόδας" Λουκ. 7:44).

Οι 33 κόμποι συμβολίζουν τα χρόνια του Ιησού Χριστού, οι 99 κόμποι είναι το 33 πολλαπλασιασμένο με τον αριθμό των τριών Προσώπων της Αγίας Τριάδας, και ο κάθε κόμπος αποτελείται από 9 πλεγμένους σταυρούς, που συμβολίζουν τα εννέα τάγματα των αγγέλων. Παρόλα αυτά, ενώ ο αριθμός σταυρών που αποτελούν τον κάθε κόμπο παραμένει πάντα σταθερός, ο αριθμός των κόμπων που αποτελούν το κομποσκοίνι εξαρτάται από τον αριθμό των προσευχών για τον οποίο θα χρησιμοποιηθεί. 

Πρέπει να σημειωθεί ότι υπάρχουν κομποσκοίνια φτιαγμένα και από άλλα υλικά εκτός του μαλλιού, π.χ. ακρυλικά, όπως και διαφόρων χρωμάτων.

Αναδημοσίευση κειμένου από: i-m-patron.gr
Περισσότερα...

Κυριακή 18 Μαρτίου 2012

Κυριακή Σταυροπροσκυνήσεως



Σε αυτή την ανάρτηση, θα σας παρουσιάσουμε την Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως, την τρίτη δηλαδή κατά σειρά Κυριακή των Νηστειών, μέσα από το βιβλίο "Εορτολόγιο - Ετήσιος Εκκλησιαστικός Κύκλος" του Αλεξάνδρου Σμέμαν, των Εκδόσεων Ακρίτας.





Από τα παμπάλαια χρόνια, το βράδυ του Σαββάτου της τρίτης εβδομάδας της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, ο Σταυρός μεταφέρεται στο κέντρο της εκκλησίας, και ολόκληρη η ακόλουθη εβδομάδα είναι γνωστή ως εβδομάδα του Σταυρού. Ξέρουμε πως η Μεγάλη Τεσσαρακοστή αποτελεί μια προετοιμασία για τη Μεγάλη Εβδομάδα, τότε που η Εκκλησία θα ανακαλέσει στη μνήμη της τον πόνο, τη σταύρωση και το θάνατο του Ιησού Χριστού πάνω στο Σταυρό. Η προβολή του Σταυρού στη μέση της Σαρακοστής, μάς υπενθυμίζει το σκοπό της βαθύτερης και εντατικότερης εκκλησιαστικής ζωής κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής. Έτσι είναι ο κατάλληλος τόπος εδώ για να σκεφτούμε το ρόλο του Σταυρού, αυτού του σημαντικότατου και χαρακτηριστικότατου όλων των Χριστιανικών συμβόλων.

Το σύμβολο αυτό έχει δύο στενά αλληλένδετες σημασίες. Αφενός είναι ο Σταυρός του Χριστού, αυτό το αποφασιστικό όργανο με το οποίο ολοκληρώθηκε η επίγεια ζωή και διακονία του Χριστού. Είναι η ιστορία ενός φοβερού και τρομακτικού μίσους ενάντια σ’ Αυτόν που ολόκληρη η διδασκαλία Του επικεντρώθηκε στην εντολή της αγάπης, και που ολόκληρο το κύρυγμά Του ήταν μια κλήση σε αυτοθυσία στο όνομα της αγάπης. Ο Πιλάτος, ο Ρωμαίος κυβερνήτης στον οποίο μεταφέρθηκε ο Χριστός, αφού Τον συνέλαβαν, Τον εκτύπησαν και Τον έφτυσαν, λέει, «εν αυτώ ουδεμίαν αιτίαν ευρίσκω» (Ιωάν. 19, 4). Αυτό όμως προκάλεσε ένα ισχυρότερο ξέσπασμα: «Σταύρωσον, σταύρωσον αυτόν!» φωνάζει το πλήθος. Έτσι ο Σταυρός του Χριστού θέτει ένα αιώνιο πρόβλημα που σκοπεύει στο βάθος της συνείδησης: γιατί η καλοσύνη ξεσήκωσε όχι μόνο αντίθεση, αλλά και μίσος; Γιατί η καλοσύνη σταυρώνεται πάντοτε σ’ αυτόν τον κόσμο; Συνήθως αποφεύγουμε να δώσουμε απάντηση σ’ αυτό το ερώτημα επιρρίπτοντας την ευθύνη σε κάποιον άλλο: Αν ήμασταν εκεί, αν ήμουν εκεί εκείνη την τρομερή νύχτα, δε θα είχα συμπεριφερθεί όπως οι άλλοι. Αλλοίμονο όμως, κάπου βαθιά στη συνείδησή μας γνωρίζουμε πως αυτό δεν είναι αλήθεια. Ξέρουμε πως οι άνθρωποι που βασάνισαν, σταύρωσαν και μίσησαν τον Χριστό δεν ήταν κάποιου είδους τέρατα, κατεχόμενα από κάποιο ιδιαίτερο και μοναδικό κακό. Όχι, ήταν «όπως όλοι μας». Ο Πιλάτος προσπάθησε ακόμη και να υπερασπιστεί τον Ιησού, να μεταπείσει το πλήθος, προσφέρθηκε ακόμη και να απελευθερώσει το Χριστό ως κίνηση καλής θέλησης χάριν της εορτής, όταν κι αυτό απέτυχε, στάθηκε μπροστά στο πλήθος και ένιψε τα χέρια του, δείχνοντας τη διαφωνία του σ’ αυτό το φόνο.

Με λίγες πινελιές, το ευαγγέλιο σχεδιάζει την εικόνα αυτού του παθητικού Πιλάτου, του τρόμου του, της γραφειοκρατικής του συνείδησης, της δειλής του άρνησης να ακολουθήσει τη συνείδησή του. Δε συμβαίνει όμως ακριβώς το ίδιο στη δική μας ζωή και στη ζωή γύρω μας; Δεν είναι αυτή η πιο κοινότυπη, η πιο τυπική ιστορία; Δεν είναι παρών συνεχώς μέσα μας κάποιος Πιλάτος; Δεν είναι αλήθεια πως όταν έρθει η στιγμή να πούμε ένα αποφασιστικό, αμετάκλητο όχι στο ψεύδος, στην αδικία, στο κακό και στο μίσος, ενδίδουμε στον πειρασμό να «νίψουμε τας χείρας μας»; Πίσω από τον Πιλάτο ήταν οι Ρωμαίοι στρατιώτες, οι οποίοι όμως υπερασπιζόμενοι τον εαυτό τους θα μπορούσαν να πουν: Εκτελέσαμε απλώς διαταγές, μάς είπαν να «ουδετεροποιήσουμε» κάποιον ταραχοποιό που προκαλούσε αναστάτωση και αταξία, για ποιο πράγμα μιλάτε λοιπόν; Πίσω από τον Πιλάτο, πίσω από τους στρατιώτες ήταν το πλήθος, οι ίδιοι άνθρωποι που έξι μέρες πριν φώναζαν «Ωσαννά», καθώς υποδέχονταν θριαμβευτικά το Χριστό κατά την είσοδό του στην Ιερουσαλήμ, μόνο τώρα η κραυγή τους ήταν «Σταύρωσον αυτόν!» Έχουν όμως και γι’ αυτό μια εξήγηση. Δεν είναι οι ηγέτες τους, οι διδάσκαλοί τους και οι κυβερνήτες τους αυτοί που τους έλεγαν πως ο άνθρωπος αυτός ήταν ένας εγκληματίας που κατέλυσε τους νόμους και τις συνήθειες, και γι’ αυτό βάσει του νόμου, «πάντοτε βάσει του νόμου, πάντοτε σύμφωνα με το υπάρχον καταστατικό», πρέπει να πεθάνει...; Έτσι κάθε συμπαίκτης σ’ αυτό το τρομακτικό γεγονός είχε δίκαιο «από την πλευρά του», όλοι δικαιώθηκαν. Όλοι μαζί όμως δολοφόνησαν έναν άνθρωπο στον οποίον «ουδέν ευρέθη αίτιον». Η πρώτη σημασία του σταυρού συνεπώς είναι η κρίση του κακού, ή μάλλον της ψευδοκαλωσύνης αυτού του κόσμου, μέσα στον οποίο πανηγυρίζει αιώνια το κακό, και ο οποίος προωθεί τον τρομακτικό θρίαμβο του κακού πάνω στη γη.

Αυτό μας μεταφέρει στη δεύτερη σημασία του Σταυρού. Μετά το Σταυρό του Χριστού ακολουθεί ο δικός μας Σταυρός, για τον οποίο ο Χριστός είπε, «ει τις θέλει οπίσω μου έρχεσθαι,... αράτω τον Σταυρόν αυτού καθ’ ημέραν και ακολουθείτω μοι» (Λουκ. 9, 23). Αυτό σημαίνει πως η επιλογή που είχε να κάνει ο καθένας εκείνη τη νύχτα – ο Πιλάτος, οι στρατιώτες, οι αρχηγοί, το πλήθος κι ο καθένας μέσα στο πλήθος – είναι μια επιλογή που τίθεται συνεχώς και σε καθημερινή βάση μπροστά μας. Εξωτερικά, η επιλογή έχει να κάνει με κάτι φαινομενικά ασήμαντο για μας, ή δευτερεύον. Για τη συνείδηση όμως τίποτε δεν είναι πρώτο ή δεύτερο, αλλά το καθετί μετράται αν είναι αληθινό ή ψεύτικο, καλό ή κακό. Το να σηκώνεις λοιπόν το Σταυρό σου καθημερινά δεν είναι απλώς το να αντέχεις τα φορτία και τις μέριμνες της ζωής, αλλά πάνω απ’ όλα το να ζεις αρμονικά με τη συνείδησή σου, το να ζεις μέσα στο φως της κρίσεως της συνειδήσεως.

Ακόμη και σήμερα, με όλο τον κόσμο να κοιτάζει, ένας άνθρωπος στον οποίο «ουδέν ευρέθη αίτιον» μπορεί να συλλαμβάνεται, να βασανίζεται, να κτυπιέται, να φυλακίζεται ή να εξορίζεται. Όλα αυτά δε «επί τη βάσει του νόμου», χάριν της υπακοής και πειθαρχίας, όλα στο όνομα της τάξης, για το καλό όλων. Πόσοι Πιλάτοι δε νίπτουν τα χέρια τους, πόσοι στρατιώτες σε σπεύδουν να εκτελέσουν τις διαταγές της στρατιωτικής ιεραρχίας, πόσοι άνθρωποι υπάκουα, δουλόπρεπα δεν τους χειροκροτούν, ή τουλάχιστον δεν κοιτάζουν σιωπηλά το κακό που θριαμβεύει;

Καθώς μεταφέρουμε το σταυρό, καθώς τον προσκυνούμε, καθώς τον ασπαζόμαστε, ας σκεφτούμε τη σημασία του. Τι μάς λέει, σε τι μάς καλεί; Ας θυμηθούμε το σταυρό ως επιλογή από την οποία κρέμονται τα πάντα στον κόσμο, και που χωρίς αυτόν όλα στον κόσμο γίνονται θρίαμβος του κακού και του σκότους. Ο Χριστός είπε, «εις κρίμα εγώ εις τον κόσμον τούτον ήλθον» (Ιωαν. 9, 39). Σ’ αυτή την κρίση, μπροστά στο δικαστήριο της σταυρωμένης αγάπης, της αλήθειας και της καλωσύνης δικάζεται ο καθένας μας.
Περισσότερα...

Παρασκευή 16 Μαρτίου 2012

Ο Όσιος Αλέξιος


Στην ανάρτηση αυτή θα αναφερθούμε στο βίο του Οσίου Αλεξίου, του ανθρώπου του Θεού, τη μνήμη του οποίου η Εκκλησία μας τιμά κάθε χρόνο στις 17 Μαρτίου.

Ο Όσιος Αλέξιος γεννήθηκε στη Ρώμη κατά τους χρόνους των αυτοκρατόρων Αρκαδίου (395-408) και Ονωρίου (395-423) από ευσεβείς και εύπορους γονείς. Ο πατέρας του Ευφημιανός ήταν συγκλητικός, φιλόπτωχος και συμπαθής, ώστε καθημερινά παρέθετε τρεις τράπεζες στο σπίτι του για τα ορφανά, τις χήρες και τους ξένους που ήταν πτωχοί.


Η γυναίκα του ονομαζόταν Αγλαΐς και ήταν άτεκνη. Στη δέησή της να αποκτήσει παιδί, ο Θεός την εισάκουσε. Και τους χάρισε υιό. Αφού το παιδί μεγάλωσε κι έλαβε την κατάλληλη παιδεία, έγινε σοφότατος και θεοδίδακτος. Όταν έφθασε στη νόμιμη ηλικία, τον στεφάνωσαν με θυγατέρα από βασιλική και ευγενική γενιά. Το βράδυ όμως στο συζυγικό δωμάτιο ο Άγιος, αφού πήρε το χρυσό δακτυλίδι και τη ζώνη, τα επέστρεψε στην σύζυγό του και εγκατέλειψε τον κοιτώνα. Παίρνοντας αρκετά χρήματα από τα πλούτη του έφυγε με πλοίο περιφρονώντας την ματαιότητα της επίγειας δόξας. Καταφθάνει στην Λαοδικεία της Συρίας και από εκεί στην Έδεσσα της Μεσοποταμίας. Εκεί ο Όσιος Αλέξιος μοίρασε τα χρήματα στους πτωχούς, ακόμη και τα ιμάτιά του, και, αφού ενδύθηκε με κουρελιασμένα και χιλιομπαλωμένα ρούχα, κάθισε στο νάρθηκα του ναού της Υπεραγίας Θεοτόκου, ως ένας από τους πτωχούς. Προτίμησε έτσι να ζει με νηστεία όλη την εβδομάδα και να μεταλαμβάνει των Αχράντων Μυστηρίων κάθε Κυριακή, ενώ μόνο τότε έτρωγε λίγο άρτο και έπινε λίγο νερό.

Οι γονείς του όμως τον αναζητούσαν παντού και έστειλαν υπηρέτες τους να τον βρουν. Στην αναζήτησή τους έφθασαν μέχρι το ναό της Έδεσσας, χωρίς ωστόσο να τον αναγνωρίσουν. Οι δούλοι επέστρεψαν άπρακτοι στη Ρώμη, ενώ η μητέρα του Αλέξιου με οδύνη, φορώντας πτωχά ενδύματα, καθόταν σε μια θύρα του σπιτιού πενθώντας νύχτα και ημέρα. Το ίδιο και η νύφη, που φόρεσε τρίχινο σάκκο και παρέμεινε κοντά στην πεθερά της.

Ο Όσιος Αλέξιος για δεκαεπτά χρόνια παρέμεινε στο νάρθηκα του ναού της Θεοτόκου ευαρεστώντας το Θεό. Και μια νύχτα η Θεοτόκος παρουσιάστηκε στον προσμονάριο του ναού σε όνειρο και του ζήτησε να του φέρει μέσα στο ναό τον άνθρωπο του Θεού. Τότε ο προσμονάριος, αφού βγήκε από το ναό και δεν βρήκε κανένα παρά μόνο τον Αλέξιο, εδεήθηκε στη Θεοτόκο να του υποδείξει τον άνθρωπο, όπως κι έγινε. Τότε πήρε από το χέρι τον Όσιο Αλέξιο και τον εισήγαγε στο ναό με κάθε τιμή και μεγαλοπρέπεια.

Μόλις ο Όσιος κατάλαβε ότι έγινε γνωστός εκεί, έφυγε κρυφά και σκέφτηκε να πάει στην Ταρσό, στο ναό του Αγίου Παύλου του Αποστόλου, όπου εκεί θα ήταν άγνωστος. Αλλα όμως σχεδίασε η Θεία Πρόνοια. Γιατί βίαιος άνεμος άρπαξε το πλοίο και το μετέφερε στη Ρώμη. Βγαίνοντας από το πλοίο κατάλαβε ότι ο Κύριος ήθελε να επανέλθει ο Αλέξιος στο σπίτι του.

Όταν συνάντησε τον πατέρα του, που δεν αναγνώρισε τον υιό του, του ζήτησε να τον ελεήσει και να τον αφήσει να τρώει από τα περισσεύματα της τράπεζάς του. Με μεγάλη προθυμία ο πατέρας του δέχθηκε να τον ελεήσει και μάλιστα του έδωσε κάποιο υπηρέτη για να τον βοηθάει. Κάποιοι δούλοι από την οικία τον πείραζαν και τον κορόιδευαν, όμως αυτό δεν τον ένοιαζε. Έδινε την τροφή του σε άλλους, παραμένοντας όλη την εβδομάδα χωρίς τροφή και νερό, και μόνο μετά την Κοινωνία των Θείων και Αχράντων Μυστηρίων δεχόταν λίγο άρτο και νερό.

Έμεινε λοιπόν για δεκαεπτά χρόνια στον πατρικό οίκο χωρίς να τον γνωρίζει κανένας. Όταν έφθασε ο καιρός της κοιμήσεώς του, τότε κάθισε κι έγραψε σε χαρτί όλο το βίο του, τους τόπους που πέρασε, αλλά και κάποια από τα μυστικά που γνώριζαν μόνο οι γονείς του. Κάποια Κυριακή, όταν ο Αρχιεπίσκοπος Ιννοκέντιος τελούσε τη Θεία Λειτουργία, ακούσθηκε φωνή από το Αγιο Θυσιαστήριο, που καλούσε τους συμμετέχοντες να αναζητήσουν τον άνθρωπο του Θεού. Την Παρασκευή ο Όσιος Αλέξιος παρέδωσε το πνεύμα του στα χέρια του Θεού, ενώ το απόγευμα της ίδιας μέρας οι πιστοί βασιλείς και ο Αρχιεπίσκοπος προσήλθαν στο ναό για να δεηθούν στο Θεό να τους αποκαλύψει τον άγιο άνθρωπο του Θεού. Τότε μια φωνή τους κατηύθυνε στο σπίτι του Αγίου Ευφημιανού. Λίγο αργότερα οι βασιλείς μαζί με τον Αρχιεπίσκοπο έφθασαν στο σπίτι του Ευφημιανού, προξενώντας μάλιστα την απορία της γυναίκας και της νύφης του για την παρουσία τους εκεί, και ρώτησαν τον Ευφημιανό. Όμως εκείνος, αφού ρώτησε πρώτα τους υπηρέτες, είπε ότι δεν γνώριζε τίποτα. Στην συνέχεια ο υπηρέτης που φρόντιζε τον Όσιο Αλέξιο, παρακινούμενος από θεία δύναμη ανέφερε τον τρόπο ζωής του πτωχού, τον οποίο εξυπηρετούσε. Τότε ο Ευφημιανός χωρίς να γνωρίζει ότι ο Όσιος είναι ήδη νεκρός, αποκάλυψε το πρόσωπο αυτού, που έλαμπε σαν πρόσωπο αγγέλου. Στο χέρι του Οσίου μάλιστα είδε χαρτί, που δεν μπόρεσε να αποσπάσει. Στη συνέχεια ανέφερε στους επισκέπτες του ότι βρέθηκε ο άνθρωπος του Θεού. Οι βασιλείς και ο Αρχιεπίσκοπος τότε εδεήθησαν στον Όσιο να τους επιτρέψει να δουν το χαρτί που είχε στο χέρι του. Μόλις ο αρχειοφύλακας πήρε στο χέρι του το χαρτί, ο Ευφημιανός αντιλήφθηκε ότι επρόκειτο για τον υιό του, τον οποίο αναζητούσε χρόνια τώρα, και μεγάλο πένθος έπεσε στην οικογένειά του. Θρήνος μεγάλος και από την γυναίκα και τη νύφη του.

Ο βασιλεύς Ονώριος και ο Αρχιεπίσκοπος μετέφεραν το τίμιο λείψανο του Οσίου στο μέσο της πόλεως και κάλεσαν όλο το λαό για να έλθει να προσκυνήσει και να λάβει ευλογία. Όσοι προσέρχονταν και ασπάζονταν το τίμιο λείψανο, άλαλοι, κουφοί, τυφλοί, λεπροί, δαιμονισμένοι, όλοι θεραπεύονταν. Βλέποντας αυτά τα θαύματα οι πιστοί δόξαζαν τον Θεό. Ήταν τόσος ο κόσμος που προσερχόταν για να δει το τίμιο λείψανο, που δεν μπορούσαν να το μεταφέρουν στο ναό του Αγίου Βονιφατίου για να το ενταφιάσουν. Έριξαν ακόμη και χρυσό και άργυρο στον κόσμο για να του αποσπάσουν την προσοχή, αλλά μάταια. Όταν πια μεταφέρθηκε το τίμιο λείψανο στο ναό, για επτά μέρες γιόρταζαν πανηγυρικά και στην γιορτή συμμετείχαν οι γονείς και η νύφη. Στη συνέχεια τοποθετήθηκε το τίμιο λείψανο σε θήκη φτιαγμένη από χρυσό, άργυρο και πολύτιμους λίθους. Αμέσως άρχισε να ευωδιάζει και να αναβλύζει μύρο, το οποίο έγινε ίαμα και θεραπεία για όλους.

Ἀπολυτίκιον - Ἦχος δ’ - Ταχὺ προκατάλαβε.

Ἐκ ῥίζης ἐβλάστησας, περιφανοῦς καί κλεινῆς, ἐκ πόλεως ἤνθησας, βασιλικῆς καί λαμπρᾶς, Ἀλέξιε πάνσοφε· πάντων δ᾽ ὑπερφρονήσας, ὡς φθαρτῶν καί ῥεόντων, ἔσπευσας συναφθῆναι, τῷ Χριστῷ καί Δεσπότῃ. Αὐτόν οὖν ἐκδυσώπει ἀεί, ὑπέρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν.


Πηγή: Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας,Επισκόπου Φαναρίου Αγαθαγγέλου,τ.Μαρτίου,σελ.169-173.
Περισσότερα...

Τρίτη 13 Μαρτίου 2012

Μαζί πονάμε, μαζί κλαίμε...


Μου είπες ότι ζεις ένα δράμα. Ότι η ζωή σου βαδίζει απὀ το κακό στο χειρότερο. Ότι δεν έφτα- ναν οι οικονομικές δυσκολίες και τα προβλήματα στη δουλειά, απέκτησες και έναν άλλο σταυρό! Η υγεία σου που μαραίνεται σα φύλλο του φθινο- πώρου...

"Και πώς ν' αντέξω; Πες μου πώς... Άνθρωπος είμαι. Με πιάνει το παράπονο... Αλλιώς τα περί- μενα τα πράγματα και αλλιώς γίνονται".


Αυτά μου είπες...

Και σε συμπόνεσα. Γιατί το έχω νιώσει κ' εγώ. Γιατί το' χω ανάγκη κ' εγώ. Είναι πολύ δύσκολο. Αλλά ξέρεις κάτι; Ένας Άγιος άνθρωπος μου είπε ότι όσο μεγαλύτερες γίνονται οι δυσκολίες τόσο πιο πολύ μας προσέχει ο Θεός. Τόσο μεγαλώνουν οι ευεργεσίες του.

Γι' αυτό, χαμογέλα καλέ μου άνθρωπε! Χαρμολύπη η ζωή μας... Κάνε τον πόνο σου δάκρυ προσευχής. Και θα δεις... Θα δεις που όλα θα πάνε καλά. Στο λέω, γιατί δεν είναι δυνατόν να μην πάνε καλά! Ξέρει ο Θεός τι κάνει. Μας δίνει σταυρό προσωπικό. Μέχρι εκεί που αντέχουμε. Τ' ακούς; Μέχρι εκεί. Όχι παραπάνω...

Και μην ξεχνάς πως δεν είσαι μόνος. Είμαστε όλοι μαζί. Μαζί πονάμε, μαζί κλαίμε, μαζί σφουγγίζουμε τα δάκρυα. Μαζί χαμογελάμε! Μια προσευχή βγαίνει απ' όλους μας μαζί και τρέχει προς το Θεό! Ανεβαίνει με ελπίδα και φόρα στο θρόνο του!

Υπομονή και μην τα παρατάς! Κάποτε θα γυρίσει η σελίδα. Κάποτε όλα θ'αλλάξουν.

Εσύ μείνε σταθερός...

Αναδημοσίευση κειμένου από: aoratigonia.blogspot.com
Περισσότερα...

Κυριακή 11 Μαρτίου 2012

Οι Κυριακές της Μεγάλης Τεσσαρακοστής


Σε αυτήν την ανάρτηση θα ωφεληθούμε πνευμα- τικά, γνωρίζοντας τις Κυριακές της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής! Καλό Πνευματικό Αγώνα αδελφοί μου!
ΣΑΒΒΑΤΟ ΤΗΣ «ΚΑΘΑ-ΡΑΣ ΕΒΔΟΜΑΔΟΣ»

Την ημέρα αυτή η Εκκλησία μας θυμάται και εορτάζει το δια των κολλύβων θαύμα του Αγίου Θεοδώρου του Τήρωνος, όταν ο αυτοκρά- τωρ Ιουλιανός ο Παραβάτης σκέφθηκε να μολύνει τους Χριστιανούς την «Καθαρά Εβδομάδα» προσφέροντας τους στην αγορά της Κων- σταντινουπόλεως μόνο μη νηστήσιμα φαγητά και επί πλέον ειδωλόθυτα (Ειδωλό- θυτο λεγόταν το κρέας που απέμενε από τα θυσιαζόμενα στους θεούς ζώα και το οποίο οι ειδωλολάτρες διέθεταν στην αγορά προς πώληση - βρώση. Τα ειδωλόθυτα αποτελούν το κύριο θέμα των κεφαλαίων η', θ' και ι' της Α' προς Κορινθίους επιστολής του Αποστόλου Παύλου).

Τις προθέσεις αυτές του Ιουλιανού απεκάλυψε ο Άγιος Θεόδωρος στον Πατριάρχη Ευδόξιο, παρουσιασθείς στον ύπνο του. Και αυτός, προς αντιμετώπιση του προβλήματος, διέταξε εγκαίρως να κάνουν κόλλυβα με πολύ σιτάρι, ώστε μ' αυτά να τραφούν οι Χριστιανοί.

Την ημέρα αυτή, μπορούμε να θυμόμαστε το θαύμα κάνοντας κόλλυβα προς δόξα του Θεού και του Μαρτυρα Του (κόλλυβα Άγιου) και με την ευκαιρία αυτή, να κάνουμε κόλλυβα και υπέρ των κεκοιμημένων μας.

Α΄ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ (της Ορθοδοξίας)

Η πρώτη Κυριακή της Σαρακοστής λέγεται και Κυριακή της Ορθοδοξίας, επειδή αυτή την ημέρα εορτάζουμε την αναστύλωση των Αγίων Εικόνων και το θρίαμβο της ορθοδόξου πίστεως μας κατά της αιρέσεως των εικονομάχων, αυτών δηλ. που δεν δέχονταν να τιμούν τις άγιες εικόνες και ονόμαζαν την τιμή αυτή ειδωλολατρία.

Περισσότερα από 100 χρόνια κράτησε η διαμάχη αυτή, που σταμάτησε η αυτοκράτειρα Θεοδώρα και ο γιος της Μιχαήλ, αναστηλώνοντας τις εικόνες εντός των Ναών.

Την ανάμνηση αυτής της αναστυλώσεως, με λιτανείες των εικόνων, εορτάζουμε την ήμερα αυτή, διότι εμείς οι Ορθόδοξοι τιμούμε και δοξάζουμε τους Αγίους, τους Αγγέλους και περισσότερο πάντων την Παναγία μας, αλλά μόνο στον Τριαδικό Θεό προσφέρουμε λατρεία: Τον Πατέρα, τον Υιό και το Άγιο Πνεύμα.

Άλλο λατρεία και άλλο τιμή και σεβασμός, ο οποίος δεν απευθύνεται στην εικόνα, αλλά «διαβαίνει επί το πρωτότυπον», δηλ. στο πρόσωπο που εικονίζεται.

Β΄ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ

Την ημέρα αύτη εορτάζεται η μνήμη του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, Αρχιεπισκόπου Θεσ/νίκης, ο οποίος υπήρξε κορυφαίος διδάσκαλος των Ορθόδοξων δογμάτων, ακαταγώνιστος πολέμιος των κακοδοξιών και κήρυκας της θείας Χάριτος. Η χάρη του Θεού, σαν ενέργεια προς σωτηρία του ανθρώπου, είναι άκτιστη. Την άκτιστη Χάρη μπορούμε μόνο να την αισθανόμαστε και να την ζούμε, όπως περίπου μπορούμε να αισθανόμαστε και να ζούμε την παρουσία ενός αγίου Γέροντος. Η Χάρη του Θεού προσεγγίζει τον άνθρωπο με τα Μυστήρια της Εκκλησίας, αλλά ζητεί και ανταπόκριση τότε καθίσταται ενεργός και καρποφορεί...

Από μικρός ο άγιος Γρηγόριος ανατράφηκε στα ανάκτορα της Κων/πόλεως, μορφώθηκε αναλόγως και στη συνέχεια ασκήτευσε στο Άγιο Όρος. Παρευρέθηκε στις Συνόδους που έγιναν στην Κων/πολη το 1341 κατά του Βαρλαάμ και το 1347 κατά του ομόφρονος του Βαρλαάμ, Ακίνδυνου. Στις Συνόδους αυτές αγωνίσθηκε γενναιότατα υπέρ της Ορθοδοξίας. Το 1346 έγινε Αρχιεπίσκοπος Θεσ/νίκης για 13 χρόνια, και σε ηλικία 63 ετών το 1359 κοιμήθηκε, αφού έγραψε πάρα πολλά συγγράμματα. Το ιερό του λείψανο σώζεται στον ομώνυμο μητροπολιτικό Ναό Θεσ/νίκης. Τον προβάλλει λοιπόν η Εκκλησία κατά τη δεύτερη αυτή Κυριακή, ως συνέχεια και επέκταση της προηγούμενης, σαν ένα είδος δεύτερης «Κυριακής της Ορθοδοξίας», διότι η νίκη του θείου Γρηγορίου κατά των αιρετικών δοξασιών των δυτικών, θεωρήθηκε ως νίκη ανάλογη με τη νίκη κατά των εικονομάχων.

Γ΄ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ (της Σταυροπροσκυνήσεως)

Την Κυριακή αυτή που βρίσκεται στο μέσο της Σαρακοστής, η Εκκλησία μας προβάλλει την προσκύνηση του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού. Επειδή η σωματική αδυναμία από τον αγώνα της νηστείας μας περικυκλώνει και η δυσκολία αυξάνει, η Αγία Εκκλησία μας προβάλλει σήμερα στο μέσο του δρόμου της νηστείας σαν βοήθεια μας τον Πανάγιο Σταυρό, τη χαρά του κόσμου, των πιστών τη δύναμη, των αμαρτωλών την ελπίδα.

Προσκυνώντας λοιπόν τον Τίμιο Σταυρό λαμβάνουμε χάρη και δύναμη για να συνεχίσουμε και τελειώσουμε τον αγώνα της νηστείας ψάλλοντας: «Τον Σταυρόν σου προσκυνούμεν Δέσποτα και την αγίαν σου Ανάστασιν δοξάζομεν».

Όποιος δεν αισθάνεται και δεν ζητά αυτή τη δύναμη του Τιμίου Σταυρού, γίνεται δυστυχώς θύμα των «επιτηδείων». Αντιθέτως, οποίος την αισθάνεται, φέρει τον Τίμιο Σταυρό στο στήθος του, κάνει σωστά το σταυρό του, και δεν πέφτει στον πειρασμό να καταφύγει στα μέντιουμ, στους μάγους, ή σ' οποίον επαγγέλλεται «σωτηρία και λύτρωση» με τρόπο διάφορο από αυτόν που υποδεικνύει ο Χριστός και η Εκκλησία Του.

Στον καθορισμό της εορτής πιθανόν να συνετέλεσε και η κατά την 6η Μαρτίου σημειούμενη στα Μηναία ανάμνηση της ευρέσεως του Τιμίου Σταυρού. Σημειώνεται ότι κατά το τυπικό του Αγίου Σάββα, προσκύνηση του Τιμίου Σταυρού γίνεται όχι μόνο την Κυριακή, αλλά και τη Δευτέρα, Τετάρτη και Παρασκευή της εβδομάδας πού ακολουθεί.

Δ΄ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ

Σήμερα εορτάζεται η μνήμη του Αγίου Ιωάννου, συγγραφέα του βιβλίου της «Κλίμακος», που υπήρξε κήρυκας της μετανοίας και της νηστείας. Γεννήθηκε στην Παλαιστίνη γύρω στο 523 και από μικρός άρχισε τους ασκητικούς αγώνες. Έγινε Ηγούμενος της Ι. Μονής του Σινά και συνέγραψε έργο με τριάκοντα λόγους, των οποίων ο καθένας αναφέρεται σε μία αρετή, από τις ευκολότερες προς τις δυσκολότερες, αναβιβάζοντας τον άνθρωπο με σκαλοπάτια πνευματικά σε ουράνιο ύψος. Γι' αυτό το λόγο και το σύγγραμμα ονομάστηκε «Κλίμαξ των αρετών». Εκοιμήθη το 603.

Η μνήμη του εορτάζεται κανονικά την 30η Μαρτίου, αλλά επαναλαμβάνεται η εορτή σήμερα (Δ΄ Κυριακή των νηστειών), διότι η Εκκλησία μ' αυτό τον τρόπο μας προβάλλει προς μίμηση ένα άνθρωπο σαν και εμάς, που με την άσκηση έφθασε σε εκατονταπλασίονα καρποφορία και αγιότητα.

Κυρίως όμως προβάλλεται ο Άγιος Ιωάννης διότι μετά τις τρεις βασικές Κυριακές της Μεγ. Τεσσαρακοστής, οι όποιες μας δίδουν τα συγκεκριμένα δογματικά στοιχεία της πίστεως, με τα οποία εξασφαλίζονται οι προϋποθέσεις ορθής λατρείας του Θεού και μετά την ενίσχυση που δεχόμαστε από την παρουσία του Τιμίου Σταυρού, την τέταρτη αυτή Κυριακή παρουσιάζεται η άλλη πλευρά του θέματος, δηλ. η μεθοδολογική ενημέρωση με το βιβλίο της «Κλίμακος» και η θεολογική κατοχύρωση της εσωτερικής αναγεννήσεως, που επιτυγχάνεται με την ασκητική και κατανυκτική ζωή του πιστού, που περιγράφεται στο βιβλίο αυτό του Αγίου Ιωάννου. Γι' αυτό διαβάζεται στις Μονές την περίοδο αυτή η «Κλίμακα».

Από αύριο Δευτέρα αρχίζει η πέμπτη εβδομάδα των Νηστειών, η οποία αποτελεί το λειτουργικό αποκορύφωμα της Τεσσαρακοστής. Δηλαδή αυτή η εβδομάδα βαστάζει το βάρος του τέλους, διότι ακολουθεί η Μεγ. Εβδομάδα με τις πυκνές, πρωί - βράδυ και μακρές Ακολουθίες της.

Με «διάκριση» δηλ. οι Άγιοι Πατέρες πρόσθεσαν σ' αυτή την εβδομάδα δύο νέες ακολουθίες: την Πέμπτη το Μέγα Κανόνα και το Σάββατο τον Ακάθιστο Ύμνο, ώστε στο μεσοδιάστημα της έκτης εβδομάδας να υπάρξει μια σχετική μικρή λειτουργική ανάπαυλα και ανάπαυση των πιστών, για να εισέλθουν «ξεκούραστοι» στη Μεγ. Εβδομάδα.

Ε΄ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΩΝ ΝΗΣΤΕΙΩΝ

Την Κυριακή αυτή τιμάται η Οσία Μαρία η Αιγύπτια, που παρ' ότι εορτάζεται την 1η Απριλίου, προβάλλεται σήμερα προς διέγερση των ράθυμων και αμαρτωλών σε μετάνοια.

Από 12 χρονών η Μαρία άρχισε να ζει άσωτα. Όταν στα 29 της χρόνια πήγε στους Αγίους Τόπους για προσκύνηση του Τιμίου Σταυρού, δεν κατάφερε να εισέλθει στο Ναό, όπως όλοι οι άλλοι, επειδή αισθανόταν μία αόρατη δύναμη να την εμποδίζει. Τότε συναισθάνθηκε την αμαρτωλότητά της και υποσχέθηκε ν' αλλάξει ζωή. Έτσι, με τη βοήθεια της Παναγίας, προσκύνησε τον Τίμιο Σταυρό και ανεχώρησε για την έρημο, πέραν του Ιορδάνου, όπου έζησε άλλα 47 (!) χρόνια. Τα πρώτα 17 με πολλούς πειρασμούς και δυσκολίες, ενώ τα λοιπά 30 σαν επίγειος άγγελος! Από τα λίγα που μάθαμε από τον Άγιο Ζωσιμά που την ανακάλυψε το 46ο έτος διαμονής της στην έρημο και την επόμενη χρονιά την κοινώνησε, γνωρίζουμε ότι σ' όλα αυτά τα χρόνια δε συνάντησε άνθρωπο και ζούσε με τα θηρία. Αν και αγράμματη τελείως, γνώριζε απ' έξω την Αγία Γραφή, ικανώθηκε να γράφει, να περπατά επάνω στα ύδατα, να μετακινείται αστραπιαία σαν πνεύμα και προικίσθηκε με το διορατικό χάρισμα. Ένα χρόνο μετά τη Θ. Μετάληψη της, ο Άγιος Ζωσιμάς την βρήκε πλησίον της σπηλιάς της νεκρή και δίπλα της γραμμένα: «Αββά Ζωσιμά, θάψον ώδε το σώμα της αθλίας Μαρίας. Απέθανον την αυτήν ημέραν, καθ' ην εκοινώνησα των Άχραντων Μυστηρίων. Εύχου υπέρ εμού».

Η Οσία Μαρία, μαζί με την Οσία Πελαγία, τον Όσιο Μωϋσή τον Αιθίοπα, τον Ιερό Αυγουστίνο και άλλους, είναι ζωντανά παραδείγματα της δυνάμεως της μετανοίας. Ας μην απελπιζόμαστε λοιπόν. Μπορούμε να γίνουμε, με τη δύναμη της χάρης του Θεού κατάλευκοι ως Άγγελοι, αρκεί να μετανοήσουμε, όπως η Όσία Μαρία.

Αναδημοσίευση κειμένου από: faneromenihol.gr
Περισσότερα...