Η Άλωσις της Κωνσταντινουπόλεως

Στην ανάρτηση αυτή θα κάνουμε μία ιστορική αναδρομή και ένα όμορφο αφιέρωμα στην Άλω- ση της Κωνσταντινουπόλεως, αυτής της βα- σιλίδος των πόλεων που για χίλια χρόνια υπήρ- ξε η πρωτεύουσα της βυζαντινής αυτοκρατορίας και που στα 1453 έπεσε στα χέρια των Τούρκων.



Η 29η Μαΐου δεν είναι μια μέρα που φέρνει στη μνήμη μας μόνο την τραγική εικόνα της Βασιλεύουσας που εκπορθείται από τους Τούρκους του Μωάμεθ Β΄.

Δεν είναι μόνο η εικόνα του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου ΙΑ’ που πέφτει μαχόμενος στις επάλξεις σαν κοινός στρατιώτης. Είναι ταυτόχρονα και μια μέρα εθνικής υπερηφάνειας.

Μια μέρα που παρ’ όλη την τραγικότητα της, αναδεικνύει συγχρόνως και το μεγαλείο του Ελληνορθόδοξου πολιτισμού που πρωτοδημιουργήθηκε κάτω από τον ίσκιο του Βυζαντινού δικέφαλου.

Μη έχοντας άλλη μέρα μνήμης, η μέρα αυτή προσφέρεται και για ένα απολογισμό. Έναν απολογισμό που δείχνει ότι η συνεργασία Ελληνισμού και Ορθοδοξίας πέτυχε να κρατήσει στη ζωή για περισσότερο από χίλια χρόνια μια αυτοκρατορία. Δεν είναι λίγες οι φορές που μπροστά στο φάσμα της καταστροφής η εκκλησία έδωσε τους θησαυρούς της στον αυτοκράτορα για να ενισχύσει τον στρατό. Ή άλλες φορές που οι εκκλησιαστικοί ηγέτες εμψύχωναν τον λαό της Πόλης για να αντικρούσει τις πολιορκίες όταν ο αυτοκράτορας και ο στρατός έλειπαν σε εκστρατείες.

Από την άλλη πάλι ο αυτοκράτορας δεν μπορούσε να μένει απαθής σε περιόδους που η εκκλησία ταλανιζόταν από διάφορες κρίσεις. Έτσι συγκαλούσε συνόδους, πολλές φορές και οικουμενικές για να λύσει τα προβλήματα αυτά που δεν περιορίζονταν στους εκκλησιαστικούς κύκλους αλλά συντάραζαν και την αυτοκρατορία. Η σύνδεση του Ελληνισμού με την ορθοδοξία γίνεται από το 324 οπόταν ο Μέγας Κωνσταντίνος μεταφέρει την πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας από τη Ρώμη στο Βυζάντιο.

Αν και η μεταφορά της πρωτεύουσας οφείλεται κυρίως σε στρατιωτικές σκοπιμότητες ωστόσο δεν έλειπαν και τα προσωπικά κίνητρα του Μεγάλου Κωνσταντίνου.

Αυτή ακριβώς η θέση που κτίστηκε η Κωνσταντινούπολη, στη θέση της παλιάς μεγαρικής αποικίας, έδωσε ώθηση στα άλλα πνευματικά κέντρα του Ελληνισμού να λάμψουν και να μεταδώσουν το φως τους μέσα από αυτή την αχανή αυτοκρατορία σε όλο τον κόσμο. Αλλά και στον θρησκευτικό τομέα τα πράγματα δεν ήταν διαφορετικά.

Ο Κωνσταντίνος ο οποίος έβλεπε με συμπάθεια τον Χριστιανισμό μετέφερε την πρωτεύουσα του κράτους του από το κέντρο της ειδωλολατρίας σε μια περιοχή η οποία δεν είχε ακόμα σπιλωθεί σε τέτοιο βαθμό.

Συγκεκριμένα στο Βυζάντιο είχαν κτιστεί από πριν σειρά ολόκληρη από εκκλησίες. Η Κωνσταντινούπολη γίνεται έτσι το κέντρο απ’ όπου διαδίδεται σε όλο τον κόσμο το φως και οι αξίες του Ελληνορθόδοξου πολιτισμού. Την αρχή της πτώση έφεραν όχι μόνο νέοι, περισσότεροι και φοβερότεροι εχθροί που εμφανίστηκαν στα σύνορα της αυτοκρατορίας τον 6ον και έπειτα 11ον αιώνα (Σλάβοι, Τούρκοι, Νορμανδοί, Άραβες κ.α.) αλλά και ο δάκτυλος των δυτικών και περισσότερο του Πάπα.

Με την Δ σταυροφορία που είχε τάχα ως σκοπό την ανακατάληψη των Ιεροσολύμων, οι δυτικοί άρχοντες προέλασαν προς την πόλη την οποία κατέλαβαν το 1204 (φέτος συμπληρώνονται 800 χρόνια). Έτσι η βασιλίδα των πόλεων αλώνεται για πρώτη φορά στην ιστορία της. Ήταν το πρώτο ισχυρό κτύπημα απ’ όπου η αυτοκρατορία παρά τις κάποιες επόμενες εκλάμψεις δεν μπόρεσε να ανακάμψει.

Ο Πάπας βλέποντας τη δεινή κατάσταση που είχε περιπέσει η αυτοκρατορία με τους μακρόχρονους πολυμέτωπους αγώνες που διεξήγε και αντιλαμβανόμενος την βοήθεια που χρειάζονταν οι Βυζαντινοί, εκμεταλλεύτηκε το θέμα. Για να παράσχει βοήθεια έθετε ως όρο την ένωση των εκκλησιών και ουσιαστικά την υποταγής της ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας στην παπική.

Παρά τις διπλωματικές προσπάθειες μερικών αυτοκρατόρων που κήρυξαν την ένωση ο λαός της Πόλης κρατούσε μια αγέρωχη στάση αρνούμενος να αυτοεξευτελιστεί. Ότι ήταν γραφτό από τον Θεό να γίνει θα γινόταν αργά ή γρήγορα.

Τον Απρίλιο του 1453 ο Μωάμεθ Β’ συγκέντρωσε όλο το στράτευμά του μπροστά από τα τείχη της Πόλης και στέλλει τελεσίγραφο στον Κωνσταντίνο. Η απάντηση περήφανη. Άρμοζε σ’ ένα Έλληνα. Άρμοζε στον τελευταίο αυτοκράτορα του Βυζαντίου.

"ΤΟ ΤΗΝ ΠΟΛΙΝ ΣΟΙ ΔΟΥΝΑΙ, ΟΥΤ' ΕΜΟΝ ΕΣΤΙ, ΟΥΤ' ΑΛΛΟΥ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙ- ΚΟΥΝΤΩΝ ΕΝ ΑΥΤΗ. ΚΟΙΝΗ ΓΑΡ ΓΝΩΜΗ, ΠΑΝΤΕΣ ΑΥΤΟΠΡΟΑΙΡΕΤΩΣ ΑΠΟΘΑΝΟΥΜΕΝ ΚΑΙ ΟΥ ΦΕΙΣΟΜΕΘΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΗΜΩΝ...".

52 μέρες μάχονταν οι Βυζαντινοί εναντίων των Τούρκων στην έσχατη αυτή προσπάθεια να περισώσουν την πρωτεύουσα της άλλοτε κραταιάς Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Οι εχθροί παρόλη την αριθμητική τους υπεροχή (δεκαπλάσιοι) δεν κατάφερναν να λυγίσουν την αντίσταση.

Τα κίνητρα που έδινε ο Μωάμεθ για πολυήμερη λεηλασία της Πόλης δεν έφερναν αποτέλεσμα. Ήταν όμως αρκετή μια πύλη να ξεχαστεί (;) ανοιχτή για να συμβεί το μοιραίο.

Οι Τούρκοι μπήκαν κρυφά στην Πόλη και το ξημέρωμα τους βρήκε μέσα στην Πόλη πίσω από τις γραμμές των υπερασπιστών της. Τότε άρχισε η τελευταία σκηνή του δράματος. Μάχες σώμα με σώμα.

Ο αυτοκράτορας βλέποντας το χρέος που τον βάραινε αφαίρεσε από πάνω του τα αυτοκρατορικά σύμβολα και ρίχτηκε κι αυτός στη μάχη. Το τέλος του χάνεται στα όρια του μύθου. Άγγελος Κυρίου κατέβηκε από τον ουρανό και τον μετέφερε μαρμαρωμένο σε κάποια κρύπτη στην Αγία Σοφία. Και βρίσκεται εκεί ακόμα. Με το σπαθί στο χέρι περιμένει να έρθει ξανά η κατάλληλη ώρα που θα έρθει ο άγγελος να του δώσει ζωή και να αγωνιστεί μαζί με του Έλληνες να πάρουν αυτό που δικαιωματικά τους ανήκει. Αυτό που οι άπιστοι μέχρι σήμερα βρωμίζουν με την παρουσία τους. “Σώπασε κυρα - Δέσποινα και μην πολυδακρύζεις. Πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θα ‘ναι”.


Η άλωση

Στην υπερχιλιετή ζωή της η Ανατολική Ρωμαϊκή, η Βυζαντινή, αυτοκρατορία, απέκρουσε τις επιθέσεις των Σλάβων (540, 559, 581), Περσών και Αβάρων (626), Αράβων (669-79 και 717-18), Βουλγάρων (813, 913 και 924) και Ρώσων (τέσσερις επιθέσεις μεταξύ 860-1043).



Το 1204 οι σταυροφόροι κατάφεραν να αλώσουν την βασιλίδα των πόλεων αλλά το 1261 ο Μιχαήλ Παλαιολόγος ανακαταλαμβάνει την Πόλη. Ώσπου εμφανίστηκαν μπροστά από τα τείχη της Πόλης οι Τούρκοι… Οι πολιορκητές ανέρχονταν σε 150.000 στρατιώτες και πλαισιώνονταν από τεχνίτες, εργάτες, υπηρέτες, κλπ. και μεγάλο πλήθος ατάκτων. Ήταν άριστα οργανωμένοι, εκπαιδευμένοι και φανατισμένοι από τους δερβίσηδες (Τούρκους μοναχούς), που κυκλοφορούσαν στο στρατόπεδο και τόνωναν την πολεμική ορμή του πλήθους. Ο πολεμικός στόλος αποτελούμενος από 400 πλοία έφθασε στο Βόσπορο στις 12 Απριλίου. Ο πληθυσμός της Πόλης δεν ξεπερνούσε τα 50.000 άτομα. Οι Βυζαντινοί στρατιώτες ανέρχονταν σε 5.000 και 2.000 οι ξένοι, κυρίως Γενουάτες και Βενετοί. Μάλιστα 700 Γενουάτες είχαν φθάσει με δυο καράβια στις 26 Ιανουαρίου 1453 και αρχηγό τον έμπειρο Ιωάννη Ιουστινιάνη.

Τα τείχη είχαν επισκευαστεί βιαστικά, και εκβαθύνθηκε η τάφρος. Συγκεντρώθηκαν τρόφιμα, ενώ τα κειμήλια των εκκλησιών δόθηκαν για να κοπούν νομίσματα και να πληρωθούν οι στρατιώτες. Στις 21 Μαΐου ο Μωάμεθ ζήτησε την παράδοση της πόλης και υπόσχονταν στον Κωνσταντίνο και σε όσους ήθελαν ότι θα μπορούσαν να φύγουν ελεύθεροι από την πόλη. Ο τελευταίος Αυτοκράτορας ήξερε πως η Δύση και η τύχη του είχαν γυρίσει την πλάτη. Όμως εκεί "αυτοπροαιρέτως" στάθηκε ανδρείως και κοίταξε κατά πρόσωπο τον Τούρκο και τον θάνατο. "Τὸ δὲ τὴν πόλιν σοι δοῦναι, οὔτ’ ἐμόν ἐστιν οὔτ’ ἄλλου τῶν κατοικούντων ἐν ταύτῃ· κοινῇ γὰρ γνώμῃ πάντες αὐτοπροαιρέτως ἀποθανοῦμεν καὶ οὐ φεισόμεθα τῆς ζωῆς ἡμῶν". Στις 27 Μαΐου άρχισε σφοδρός βομβαρδισμός. Τα τείχη είχαν πάθει σοβαρές ζημιές όμως οι υπερασπιστές της Πόλης, έστηναν ξύλινους φράκτες από μεγάλα δοκάρια και γέμιζαν τις τρύπες και τις ρωγμές των τειχών με ξύλα και πιθάρια από χώμα. Στις 28 Μαΐου ο αυτοκράτορας συγκέντρωσε το φοβερό εκείνο βράδυ της Δευτέρας όλους τους άρχοντες, και τους βαθμοφόρους του στρατού, στους οποίους είπε τα παρακάτω λόγια:

«…Ξέρετε πολύ καλά, αδέρφια μου, ότι για τέσσερις λόγους είμαστε υποχρεωμένοι να προτιμήσουμε το θάνατο παρά τη ζωή. Πρώτον, για την πίστη και τη θρησκεία μας, δεύτερον, για την πατρίδα, τρίτον, για το βασιλιά, τον αντιπρόσωπο του Κυρίου μας, και τέταρτον, για τους συγγενείς και τους φίλους μας.

Αν λοιπόν, αδέρφια μου, πρέπει να αγωνιζόμαστε μέχρι θανάτου για έναν από τους παραπάνω λόγους, τότε έχουμε υποχρέωση να πολεμάμε ακόμα σκληρότερα αν πρόκειται και για τα τέσσερα μαζί, διαφορετικά θα χάσουμε τα πάντα…

Στα συγκλονιστικά αυτά λόγια του Αυτοκράτορα, δακρυσμένοι απαντούν όλοι: "Αποθάνομεν ὑπέρ τῆς Χριστοῦ Πίστεως καί τῆς Πατρίδος ἡμῶν!" Ξημέρωνε 29 Μαΐου 1453. Εδώ και πενήντα δύο ημέρες ο τουρκικός στρατός, ορκισμένος στον ιερό πόλεμο κατά των απίστων, πολιορκεί την Κωνσταντινούπολη. Η μεγάλη τάφρος μπροστά από τα απόρθητα τείχη της Πόλης έχει γεμίσει από τα πρησμένα σώματα των εκλεκτών του Μωάμεθ. Στα τείχη ανεμίζουν οι Αυτοκρατορικοί Δικέφαλοι.

Στην πύλη του Αγίου Ρωμανού έφιππος ο Κωνσταντίνος. Ξεκίνησε η τελική επίθεση των Τούρκων σε πολλά μέρη των τειχών, αλλά με επίκεντρο την Πύλη του Αγίου Ρωμανού, διότι εκεί το τείχος είχε σχεδόν καταπέσει. Μια πρώτη έφοδος εκεί, καθώς και μια δεύτερη, μεγαλύτερη, αποκρούστηκαν ύστερα από μάχες σώμα προς σώμα, στις οποίες ήταν παρόντες ο γενουάτης στρατηγός Ιουστινιάνης και ο Κωνσταντίνος. Τότε ο Μωάμεθ διέταξε να προχωρήσουν νέα τάγματα, που ως τότε δεν είχαν πάρει μέρος στη μάχη, και άρχισε η τρίτη, σφοδρότερη έφοδος.

Οι δυνάμεις των πολιορκημένων είχαν εξαντληθεί. Ο Ιουστινιάνης τραυματίστηκε και εγκαταλείποντας τη θέση του κατέφυγε μαζί με τα στρατεύματά στον Γαλατά όπου πέθανε μετά από λίγες μέρες. Η αποχώρησή του προκάλεσε σύγχυση και οι Τούρκοι άρχισαν να εισβάλλουν στην πόλη κατά μάζες ανάμεσα από τα ερείπια του τείχους. Μια μισάνοιχτη πόρτα, πετυχαίνει ό,τι δεν κατόρθωσαν τα κανόνια του Ούγγρου Ουρβανού… Οι Τούρκοι μπήκαν στην Πόλη και το ξημέρωμα τους βρήκε μέσα στην Πόλη πίσω από τις γραμμές των υπερασπιστών της. Τότε άρχισε η τελευταία σκηνή του δράματος. Μάχες σώμα με σώμα.

Ο αυτοκράτορας βλέποντας το χρέος που τον βάραινε αφαίρεσε από πάνω του τα αυτοκρατορικά σύμβολα και ρίχτηκε κι αυτός στη μάχη. Έπεσε στα τείχη σαν απλός στρατιώτης.

Η Πόλις εάλω! Νωρίς το πρωί της 29η Μαΐου 1453 η μακροβιότερη αυτοκρατορία στην ιστορία είχε καταλυθεί. Το τέλος του αυτοκράτορος Κωνσταντίνου ΙΑ' Παλαιολόγου, του τελευταίου αυτοκράτορα του Βυζαντίου, χάνεται στα όρια του μύθου. Το όνομά του και η ιστορία του Μαρμαρωμένου Βασιλιά έγιναν τραγούδι στο στόμα και ελπίδα στην καρδιά των υπόδουλων Ελλήνων... Άγγελος Κυρίου μαρμάρωσε τον Κωνσταντίνο τη στιγμή που οι Αγαρηνοί εφορμούσαν ασεβώς στην θεοφύλακτη Πόλιν.

Ο Αυτοκράτορας μαρμαρώθηκε και δεν πέθανε... περιμένει το άγγιγμα του Αγγέλου που θα του δώσει το ξίφος για να κυνηγήσει όχι μόνο τους κατακτητές ως εκεί απ'όπου ξεκίνησαν - την κόκκινη Μηλιά - αλλά ακόμα και τον αδερφό του και τον ανηψιό του που αργότερα τούρκεψαν και πολέμησαν τους Έλληνες.

Για να επιβάλλει ποινή σε όσους ατίμασαν το αίμα και τα δάκρυα του Γένους...για να γίνει τιμωρός τους...

"Σώπασε κυρά Δέσποινα, και μη πολυδακρύζεις, πάλι με χρόνους, με καιρούς, πάλι δικά μας είναι".

Αναδημοσίευση κειμένου από: elthraki.gr